Çikolata Kisti Ankara

Endometriozis, rahim içini döşeyen endometrium adı verilen dokunun rahim dışındaki organlarda oluşmasıdır.Bu doku yumurtalıklarda olursa kanayarak kist oluşturur ve bu kistler endometrioma(çikolata kistleri) olarak adlandırılır.Kist oluşturan kanamalar, koyu kahverengi görünümde olduğu için çikolataya benzetilmiştir.İlk kez 1860’larda tanımlanmıştır.En sık %60-75 oranında yumurtalıklarda görülür.Karın içini döşeyen periton zarı, tüpler, vajina, idrar kesesi, göbek deliği, eski dikiş bölgeleri, akciğer, beyin göz, meme dokusu, kalp, kollar gibi pek çok organda görülme olasılığı vardır.Gebe kalamama nedeni ile başvuran hastaların %30-40 ınde görülmekle beraber, adet sancısı, ilişkide ağrı ve kronik pelvik ağrısı olan kadınların %70 i endometriozistir.Tanı konulması ancak ameliyat sırasında olabildiği için gerçek görülme sıklığı net olarak bilinmemektedir.

Endometriozis ( Çikolata Kisti ) neden olur?

Nedeni bilinmemekle beraber pek çok teori öne sürülmüştür.

  • Adet sırasında, endometrial dokunun tüpler aracılığı ile geri kaçışı
  • Artan estrojenin pek çok dokuda metaplazi denilen değişim yaparak endometriotik odaklar oluşumu
  • Kan, lenf yolları ile endometrial hücrelerin yayılımı
  • Genetik geçiş tam olarak açıklanamasa bile etkili olduğu öne sürülmektedir.Birinci derece akrabalarda %7, ikinci derece akrabalarda %3 görülür.
  • Kanser biyolojisi:Endometriozis hastalarında görülen genetik değişiklikler pek çok kanser hastalarında da görülür.
  • Bağışıklık sistemindeki değişiklikler
  • Çevresel faktörler:Bazı maddeler, dioksin(çevresel atık), PVC(kağıt yapımında kullanılır)gibi estrojen benzeri etki göstererek endometriozise neden olabilirler.

Endometriozis ( Çikolata Kisti ) hastalığı kimlerde görülür? 

  • Üreme çağının hastalığıdır.İlk adet  öncesi ve menopozda çok nadir şikayete neden olur.
  • Irk: Beyaz ırkta daha fazla görülmektedir.
  • Aile hikayesinde olanlarda görülme olasılığı artar.
  • Adet kanama özellikleri: Sık adet, kanama miktarının fazla ve uzun olması, endometriozis riskini artırır.Ağrılı adet görenlerde akla gelmelidir.
  • Gebelik hikayesi: Gebe kalamayanlarda endometriozis olma olasılığı vardır.Gebelik, hormon üretimini artırdığı için , endometriozis görülme sıklığını azaltır.Endometriozis tanısı konmuş kadınlar, gebelik ve doğum yaşadıklarında şikayetlerinin azaldığını, geçtiğini ifade ederler.
  • Vücut şekli: Zayıf ve uzun boylularda daha sık görülür.
  • Beslenme: Yağlı gıdalar, et ve kafeinin fazla alımı riski artırmaktadır.

Endometriozis ( Çikolata Kisti ) belirtileri nelerdir?

Endometriozis bazı olgularda hiçbir şikayete neden olmaz.Tesadüfen ultrasonografi ve ameliyatta görülür.Belirtilerden en sık görüleni ağrıdır.

  • Ağrılı adet görme: Genellikle sekonder dismenore şeklindedir.Yıllar geçtikçe artan ağrı sözkonusudur.Ağrı kesicilere yanıt verebilir ancak doğum kontrol hapları ağrıyı ciddi olarak azaltır.
  • Cinsel ilişkide ağrı: İlişkinin devamında karın içinde dolgunluk hissi ve ağrı
  • Kronik pelvik ağrı
  • Gebe kalamama: Her endometriozis hastası kısır değildir.Ancak endometriozis hastaları yumurtlama sorunları, tüplerde yapışıklık olma riskleri nedeni ile iyi değerlendirilmelidir.
  • Adet düzensizlikleri: Eğer endometrioma varsa adet düzensizliği olabilir.
  • Yakın organ tutulumuna ait şikayetler. Örneğin mesanede endometriozis varsa kanlı idrar yapma gibi
  • Uzak organ tutulumuna ait belirtiler

Endometriozis tanısı nasıl konulur?

Her hastalıkta olduğu gibi ayrıntılı öykü ve muayene esastır.Çoğu endometriozis olgularında muayene ve ultrason bulguları normaldir.

  • Jinekolojik muayenede vajina, rahim ağzında mavi-mor nodüler lezyonlar, elle muayenede pelvik bölgede hassasiyet,ağrı, rahim ve yumurtalıkların hareket ettirilememesi endometriozisi akla getirir.
  • Ultrasonografi, yumurtalıklarda endometrioma denilen çikolata kistleri varsa tanıda yardımcıdır.
  • İleri görüntüleme, MRI derin pelvik dokular hakkında tutulum ile ilgili bilgi verir.
  • Kan testleri:Ca 125 adı verilen tümör markerı endometrioziste yükselir.Ca 125 in normal olması,hastalık olmadığını kesin göstermez ama yüksek olması hastalığı düşündürür.Ca 125 in yumurtalık kanserleri, myomlar, erken gebelik ve adet döneminde de yükseldiği unutulmamalıdır.
  • Laporoskopi, laparatomi ve biopsi ile endometriozisin kesin tanısı konulur.Endometriozisi evrelemek ancak bu şekilde mümkün olur.Endometrioziste kanayan odaklar yayılmakta ve bunduğu bölgede ağrı ve yapışıklıklar oluşturmaktadır.Bu odakları ortadan kaldırmaya çalışan bağışıklık hücreleri iltihabi bir durum oluşturur, böylelikle ciddi yapışıklıklar meydana gelir.

Endometriozis ( Çikolata Kisti ) nasıl tedavi edilir?

Endometriozis tedavi ile tamamen iyileşen bir hastalık değildir.Tedavi, gebelik isteği ve ağrıya göre planlanır. Çoğu hastalıkta olduğu gibi tedavi seçenekleri ilaç ve cerrahidir.

  • Medikal(ilaç) tedavi: Tedavide amaç endometriozis lezyonlarını baskılamak, estrojen üretimini azltmak, inflamasyonu azaltmak, lezyonların ilerlemesini durdurmaktır.Gebelik isteyen kadınlarda medikal tedavinin yeri yoktur.Düzenli ilişkiye rağmen 6 ay boyunca gebelik olmamış ise yardımcı üreme teknikleri ile gebelik elde edilmeye çalışılmalıdır.
    • İlaçlar:
      • Doğum kontrol hapları(estrojen ve progesteron içerir):Tedavi ve nüksün engellenmesi için en sık kullanılan ilaçlardır.
      • Progesteron:Estrojenin yan etki gösterdiği kadınlarda, gebelik için acele etmeyenlerde kullanılır.Adet düzensizliği ve ruh hali değişiklikleri yapabilir.
      • Gestrinon:Yan etkileri çok olduğundan rutin kullanılmamaktadır:
      • Danazol:Yan etkileri çok olduğundan rutin kullanılmamaktadır.
      • GnRH analogları:Geçici menopoz yaptığından tercih edilmez.
      • Aromataz inhibitörleri:Pahalı ilaçlardır.
      • Progesteron içeren rahim içi sistem:Gebelik istemeyen, özellikle ağrılı adet gören kadınlarda tercih edilir.
  • Cerrahi tedavi: Tanı konulması için laparoskopi yapıldı ise, tanı ile birlikte cerrahi tedavi yapılmış olur.Temel prensip endometriozis odaklarının yok edilmesidir.Laparoskopide evreleme ile beraber tüplerin durumu da değerlendirilir.Üreme çağındaki kadınlarda cerrahi yapılırken her zaman üreme organlarına zarar vermemek ön planda olmalıdır.Endometriozis odakları koter, krio yada laser yöntemi ile yok edilir.Endometrioma(çikolata kisti) çıkarılacak ise, yumurtalıklara zarar vermeyecek hassasiyetle cerrahi yapılmalıdır.En dikkatli cerrahide bile sağlıklı yumurtalık dokusunun hasar görmesi kaçınılmazdır.

Hastanın gebelik isteği yoksa, doğurganlığını tamlamışsa, erken evre endometriozisde sadece cerrahi tedavi yeterlidir, ilaç tedavisi ile devama gerek yoktur.

Hastanın gebelik isteği varsa, ek başka sorun yoksa erken endometrioziste cerrahi sonrası 6 ay beklenir.Bu sürede gebe kalma şansı %40 dır.Gebelik olmaz ise yardımcı üreme tekniklerine(aşılama, tüp bebek) geçmek uygundur.Kısırlık sorunu olanlarda ilaç tedavisinin yeri yoktur.İleri evre endometriozis olgularında cerrahi sonrası beklemeye gerek olmayıp, yardımcı üreme tekniklerine geçilmelidir.Çikolata kisti(endometrioma) varsa, bu ileri evre endometriozistir, cerrahi önerilmez, yardımcı üreme teknikleri uygulanmalıdır.Endometriomalarda şikayetler çoksa, kanser şüphesi varsa cerrahi tedavi uygulanır.

***Erken yaş endometriozis olgularında, cerrahiden kaçınmalıdır.Çünki kadınların çoğunda cerrahi sonrası 1 yıl içinde şikayetler geri başlar, olguların yarısı 5 yıl içinde tekrar cerrahiye ihtiyaç duyar.Gebelik planlayana dek doğum kontrol hapları kullanımı iyi bir seçenektir.

***Menopozda endometriozis tanısı konulan kadınlarda cerrahi tedavi tercih edilir.

*** Endometriozis cerrahisi çok zorlu olabilir, bağırsak, mesane tutulumları ve yapışıklıklar, ameliyatı zor hale getirebilir.Kadın doğumcu, ürolog ve genel cerrah ekip olarak  ameliyatı gerçekleştirebilir.

Endometriozisle ilgili özet
  • Uterus içini döşeyen endometrium dokusu uterus dışında herhangi bir organda olabilir
  • Üreme çağındaki her 10 kadından 1 i endometriozistir
  • Endometriozisin bilinen bir nedeni yoktur
  • Adet sancısı, genç kızın ilk adetinde olabildiği gibi, ilk adetler sancısız olup daha sonraları da ağrılı hale gelebilir
  • Endometriozis ağrıya neden olduğundan, kadının mental ve sosyal hayatını olumsuz etkiler
  • Endometriozisin kesin tedavisi yoktur.Ancak şikayetler tedavilerle geçer.Tedavi bırakıldığında belirtiler tekrar ortaya çıkabilir
  • Gebelik, endometriozise bağlı şikayetleri azaltır, fakat hastalığı tamamen tedavi etmez
  • Endometriomalar(çikolata kistleri) cerrahi olarak çıkarılsa da, gözle görülemeyen küçücük odaklar yeniden çikolata kistlerine neden olabilir.Cerrahi sonrası, baskılayıcı tedavi verildi ise devam etmek faydalıdır
  • Rahim ve yumurtalıkların alınması, endometriotik odakların çıkarılması, şikayetleri azaltır ama tamamen tedavi etmez
  • Endometriozisli kadınların over kanseri açısından riskli olduklarına dair çalışmalar vardır.Kansere neden olan bir hastalık değildir, ancak birkaç vakada kansere dönüşüm gözlenmiştir.