Çikolata Kisti Ameliyatı ve Tedavisi Ankara

Halk arasında genellikle çikolata kisti olarak bilinen endometriozis hastalığı ilk kez 1860’larda tanımlanmıştır. En sık % 60-75 oranında yumurtalıklarda görülür ve çikolata kisti (endometrioma)  zaten endometriozisin yumurtalıklarda olma durumudur. Gebe kalamama nedeni ile başvuran hastaların %30-40 ında görülmekle beraber, adet sancısı, ilişkide ağrı ve kronik pelvik ağrısı olan kadınların %70 i endometriozistir.

Endometriozis yumurtalıklarda ise yani çikolata kisti varsa ultrasonografi ile tanı mümkündür ancak diğer formları ancak ameliyat sırasında görülebildiği için gerçek görülme sıklığı net olarak bilinmemektedir.

Endometriozis  Nedir?

Endometriozis, rahim içini döşeyen endometrium (döl yatağı) adı verilen dokunun rahim dışındaki organlarda oluşmasıdır. Endometrium dokusu  yumurtalık, karın içini döşeyen periton zarı, tüpler, vajina, idrar kesesi, göbek deliği, eski dikiş bölgeleri, akciğer, beyin göz, meme dokusu, kalp, kollar gibi pek çok organda görülebilmektedir. Rahim endometrium, myometrium ve parametrium adı verilen 3 tabakadan oluşmaktadır.

Endometrioma Nedir?

Endometrium dokusu yumurtalıklarda olursa kanayarak kist oluşturur ve bu kistler endometrioma (çikolata kistleri) olarak adlandırılır. Kist oluşturan kanamalar, koyu kahverengi görünümde olduğu için çikolataya benzetilmiştir. Diğer endometriozis formlarından farkı, çikolata kistlerinin yumurta rezervini azaltabilmeleridir. Kadınlara, endometriozis hastalığı tanısı, genelde bu kistlerin ultrason ile görülmesi ile konulmaktadır. Çikolata kisti olmaması endometriozis olmadığını göstermez.

Endometriozis ( Çikolata Kisti ) Hastalığı Kimlerde Görülür?

Üreme çağının hastalığı olan endometriozis ilk adet  öncesi ve menopozda çok nadir şikayete neden olmaktadır.

• Irk: Beyaz ırkta daha fazla görülür.
• Fiziksel özellikler: Kızıl saçlı, mavi ve yeşil gözlü, çilli olmak
• Aile hikayesinde olanlarda görülme olasılığı artmaktadır. Birinci derece akrabalarında endometriozis olan kadınlarda genel popülasyona göre 4-10 kat daha fazla endometriozis görülmektedir. Endometrozise ait bir gen tespit edilememiştir.
• Adet kanama özellikleri: Sık adet, kanama miktarının fazla ve uzun olması, endometriozis riskini artırmaktadır. Ağrılı adet görenlerde endometriozis akla gelmelidir.
• Gebelik hikayesi: Gebe kalamayanlarda endometriozis olma olasılığı vardır. Endometriozis tanısı konmuş kadınlar şikayetlerinin , gebelik ve doğum yaşadıklarında azaldığını ifade ederler.
• Vücut şekli: Zayıf ve uzun boylularda daha sık görülmektedir.
• Beslenme: Yağlı gıdalar, etin fazla tüketimi  riski artırmaktadır. Kahve ve sigaranın net etkisi gösterilemiştir. Ancak infertil çiftlerin sigaradan kaçınmaları ve az kahve tüketmeleri önerilir.
• Meslek: Formaldehid, kimyasal tozlar, organik çözücüler ile maruziyeti olan mesleklerde, tarım sektöründe, çiftlikte çalışanlarda, hosteslerde ve  sağlık çalışanlarında endometriozis daha fazla görülmektedir.
• Otoimmun ve atopik hastalıklarla ilşkilidir. Endometriosizi olanlarda ilaç alerjisi, alerjik rinit, astım, sistemik lupus, romatoid artrit, sjögren sendromu, migren daha sık görülmektedir.

Endometriozis ( Çikolata Kisti ) Neden ve Nasıl  Oluşmaktadır?

Nedeni tam olarak bilinmemekle beraber pek çok teori öne sürülmüştür.

• Adet sırasında, endometrial dokunun tüpler aracılığı ile geri kaçışı nedeniyle endometriozis olabilmektedir. Kadınlarda retrograd menstruasyon , yani adet kanının bir kısmı endometriumdan geriye tüplere ve tüplerden geçerek karın içine dökülür. Adet kanında sadece kan değil rahmin iç zarı yani endometrium dokusu ve hücreleri de vardır. Kadınların yaklaşık %90’ında bu geri akış soruna yol açmazken %10’unda nedeni halen tam olarak bilinmemekle beraber, bu geri akış endometriozise neden olmaktadır.
• Estrojen fazlalığı pek çok dokuda metaplazi denilen değişim yaparak endometriotik odaklar oluşumuna neden olmaktadır.
• Kan, lenf yolları ile endometrial hücrelerin yayılımı diğer organlarda endometriozis oluşumu açıklamaktadır.
• Genetik geçiş tam olarak açıklanamasa bile etkili olduğu öne sürülmektedir. Birinci derece akrabalarda %7, ikinci derece akrabalarda %3 görülmektedir.
• Kanser biyolojisi: Endometriozis hastalarında görülen genetik değişiklikler pek çok kanser hastalarında da görülmektedir.
• Bağışıklık sistemindeki değişiklikler endometriozisle ilişkilendirilmiştir.
• Çevresel faktörler: Bazı maddeler, dioksin(çevresel atık), PVC(kağıt yapımında kullanılır) gibi estrojen benzeri etki göstererek endometriozise neden olabilmektedir.

Endometriozis ( Çikolata Kisti ) Belirtileri Nelerdir?

Endometriozis bazı kadınlarda hiçbir şikayete neden olmazken tesadüfen ultrasonografi ve/veya ameliyatta görülmektedir. Belirtilerden en sık görüleni ağrıdır.

• Ağrılı adet görme: Genellikle sekonder dismenore şeklindedir. İlk yıllarda adet kanaması ağrılı değilken yıllar geçtikçe artan ağrı sözkonusudur. Sancılı adet, ağrı kesicilere yanıt verebilir ancak doğum kontrol hapları ağrıyı ciddi olarak azalmaktadır.
• Cinsel ilişkide ağrı: İlişkinin devamında karın içinde dolgunluk hissi ve ağrı
• Kronik pelvik ağrı
• Gebe kalamama: Her endometriozis hastası kısır değildir. Ancak endometriozis hastaları yumurtlama sorunları, tüplerde yapışıklık olma riskleri nedeni ile iyi değerlendirilmelidir.
• Adet düzensizlikleri: Eğer endometrioma varsa adet düzensizliği olabilir. Endometrioma yumurtalık rezevini azaltan bir durumdur. Endometrioması olan kadınlar gebelik planı için çok zaman kaybetmemelidirler.
• Yakın organ tutulumuna (mesana, bağırsak) ait şikayetler. Örneğin mesanede endometriozis varsa kanlı idrar yapma gibi, bağırsak endometriozisinde ağrılı ve /veya kanamalı dışkılama
• Uzak organ tutulumuna ait belirtiler

Endometriozis Tanısı Nasıl Konulur?

• Hikaye: Her hastalıkta olduğu gibi ayrıntılı öykü ve muayene esastır. Çoğu endometriozis olgularında muayene ve ultrason bulguları normaldir.
• Muayene: Jinekolojik muayenede vajina, rahim ağzında mavi-mor nodüler lezyonlar, elle muayenede pelvik bölgede hassasiyet,ağrı, rahim ve yumurtalıkların hareket ettirilememesi endometriozisi akla getirir. Pelvik hassasiyet, hareket etmeyen rahim, kasık bölgesinde ele gelen kitle endometriozis tanısı için önemli ipuçlarıdır. Ancak bu bulguların olmaması, hastalığın olmadığını göstermez.
• Ultrasonografi, yumurtalıklarda endometrioma denilen çikolata kistleri varsa tanıda yardımcıdır.
• İleri görüntüleme, MRI derin pelvik dokular hakkında tutulum ile ilgili bilgi verir. Ancak her hastaya MRI önerilmez.
• Kan testleri: Ca 125 adı verilen tümör markerı bazı endometriozis hastalarında yükselir .Ca 125 in normal olması,hastalık olmadığını kesin göstermemekte ama yüksek olması hastalığı düşündürmektedir. Ca 125 in yumurtalık kanserleri, myomlar, erken gebelik ve adet döneminde de yükseldiği unutulmamalıdır. Her hastaya Ca 125 testi yapılmaz. Ca125 ölçümünün evre  1ve 2 endometriozis tanısında çok sınırlı, evre  3 ve 4 tanısında ise daha iyi bir performans gösterdiği bildirilmiştir. Serum, endometrial doku, adet kanı veya diğer uterin sıvılarda ölçülen Ca 125 in endometriosis tanısındaki yararları kanıtlanamadığından rutin klinik uygulamada kullanılması tavsiyede edilmemektedir.
• Laporoskopi, laparatomi ve biopsi ile endometriozisin kesin tanısı konulmakta, evrelemek ancak bu şekilde mümkün olmaktadır. Endometriozisden hikaye, şikayetler ve muayene bulguları ile şüphelenilir. Pelvik muayene ve ultrasonografi gerekirse MRI ile tanıya yaklaşılır. Ancak endometrioziste kesin tanı cerrahi olarak alınan dokuların patolojik incelemesi ile mümkündür. Cerrahi tercihen laparoskopi ile yapılmalıdır. Görülen tüm odaklar yok edilmeye çalışılır .Endometrioziste kanayan odaklar yayılmakta ve bunduğu bölgede ağrı ve yapışıklıklar oluşturmaktadır . Bu odakları ortadan kaldırmaya çalışan bağışıklık hücreleri iltihabi bir durum oluşturur, böylelikle ciddi yapışıklıklar meydana gelir. Sadece muayene ve görüntüleme bulgularına dayanarak tedavi uygulanması yanlış değildir. Tanı koymak için  laparoskopinin gereksiz yere aşırı kullanımı hem ekonomik maliyeti artırmakta , hem de komplikasyon riski  taşımaktadır.

Endometriozis Evreleri

Endometriozis evreleri laparoskopi ile  belirlenir. Amerikan Üreme Tıbbı Derneğinin endometriozis evrelemesi kabul görmüştür.  Evreleme

• Endometriozis odaklarına
• Yapışıklık olup olmamasına,
• Endometrioma kisti (çikolata kisti) varlığı ve büyüklüğüne
• Makat ve vajina arası boşluğun yapışıklılığı, kapalılığına

göre  yapılır. Evre1minimal, evre 2 hafif, evre 3 orta ve  evre 4 şiddetli olarak tanımlanır.  Endometriozisde evre çoğu kez ağrı ile ilişkili değildir. Erken evrede çok şiddetli ağrı görülebilirken,  ileri evrede büyük endometriomalarda belirgin bir ağrı şikayeti olmayabilir. Ağrıya oranla kısırlık evre ile daha çok ilişkilidir. Evre arttıkça kısırlık oranı da artar. Endometrioziste evreleme yapmak şart değildir.

Endometriozis ( Çikolata Kisti ) Nasıl Tedavi Edilir?

Endometriozis tedavi ile tamamen iyileşen bir hastalık değildir. Tedavi, gebelik isteği ve ağrıya göre planlanır. Hastaya ilk olarak gebelik planı sorulur  ve tedavi planlanır. Çoğu hastalıkta olduğu gibi tedavi seçenekleri ilaç ve cerrahidir.

Medikal (ilaç) tedavi: Tedavide amaç endometriozis lezyonlarını baskılamak, estrojen üretimini azaltmak, inflamasyonu azaltmak, lezyonların ilerlemesini durdurmaktır. Gebelik isteyen kadınlarda medikal tedavinin yeri yoktur. Düzenli ilişkiye rağmen 6 ay boyunca gebelik olmamış ise yardımcı üreme teknikleri ile (aşılama, tüp bebek) gebelik elde edilmeye çalışılmalıdır.

Endometriozis ( Çikolata Kisti ) İlaçla tedavisi

• Doğum kontrol hapları: Estrojen ve progesteron içerirler ve şikayetlerin giderilmesi ve nüksün engellenmesi için en sık kullanılan ilaçlardır.
• Progesteron: Estrojenin yan etki gösterdiği kadınlarda, gebelik için acele etmeyenlerde kullanılır. İlaçlar adet düzensizliği ve ruh hali değişiklikleri yapabilir.
• Gestrinon: Yan etkileri çok olduğundan rutin kullanılmamaktadır:
• Danazol: Yan etkileri çok olduğundan rutin kullanılmamaktadır.
• GnRH analogları: Geçici menopoz yaptığından tercih edilmez.
• Aromataz inhibitörleri: Pahalı ilaçlardır.
• Progesteron içeren rahim içi araç: Gebelik istemeyen, özellikle ağrılı, yoğun adet gören kadınlarda tercih edilir.

Endometriozis ( Çikolata Kisti ) Cerrahi tedavi:

Tanı konulması için laparoskopi yapıldı ise, tanı ile birlikte cerrahi tedavi yapılmış olur.Temel prensip endometriozis odaklarının yok edilmesidir. Laparoskopide evreleme ile beraber tüplerin durumu da değerlendirilir. Üreme çağındaki kadınlarda cerrahi yapılırken her zaman üreme organlarına zarar vermemek ön planda olmalıdır.

Endometriozis odakları koter, krio yada laser yöntemi ile yok edilir. Endometrioma (çikolata kisti) çıkarılacak ise, yumurtalıklara zarar vermeyecek hassasiyetle cerrahi yapılmalıdır. En dikkatli cerrahide bile sağlıklı yumurtalık dokusunun hasar görmesi kaçınılmazdır.

Hastanın gebelik isteği yoksa, doğurganlığını tamlamışsa, erken evre endometriozisde sadece cerrahi tedavi yeterlidir, ilaç tedavisi ile devama gerek yoktur.

Hastanın gebelik isteği varsa, ek başka sorun yoksa erken endometrioziste cerrahi sonrası 6 ay beklenir. Bu sürede gebe kalma şansı %40 dır.Gebelik olmaz ise yardımcı üreme tekniklerine (aşılama, tüp bebek) geçmek uygundur. Kısırlık sorunu olanlarda ilaç tedavisinin yeri yoktur.

İleri evre endometriozis olgularında cerrahi sonrası beklemeye gerek olmayıp, yardımcı üreme tekniklerine geçilmelidir. Çikolata kisti (endometrioma) varsa, bu ileri evre endometriozistir, cerrahi önerilmez, yardımcı üreme teknikleri uygulanmalıdır. Endometriomalarda şikayetler çoksa, kanser şüphesi varsa cerrahi tedavi uygulanır.

***Erken yaş endometriozis olgularında, cerrahiden kaçınmalıdır. Çünkü kadınların çoğunda cerrahi sonrası 1 yıl içinde şikayetler geri başlar, olguların yarısı 5 yıl içinde tekrar cerrahiye ihtiyaç duyar. Gebelik planlayana dek doğum kontrol hapları kullanımı iyi bir seçenektir.

***endometriozis tanısı konulan kadınlarda cerrahi tedavi tercih edilir.

*** Endometriozis cerrahisi çok zorlu olabilir, bağırsak, mesane tutulumları ve yapışıklıklar, ameliyatı zor hale getirebilir. Kadın doğumcu, ürolog ve genel cerrah ekip olarak  ameliyatı gerçekleştirebilir.

Endometriozisden şüphelenilen bir hastanın muayenesi nasıl olmalıdır?

Adet kanaması sırasında ya da civarında yapılacak muayene, nodüllerin ele gelmesini kolaylaştırabileceği için endometriozis düşünülen bir kadının muayenesi adet döneminde yada hemen önce veya sonrasında  yapılmalıdır. Muayenede endometriotik lezyon varlığı aranmalı, rahim, tüpler ve yumurtalıkların pozisyonu, büyüklüğü, hareketi, hassasiyeti değerlendirilmelidir. Pelvik hassasiyet, hareket etmeyen rahim, kasık bölgesinde ele gelen kitle  endometriozis tanısı için önemli ipuçlarıdır. Ancak bu bulguların olmaması, hastalığın olmadığını göstermez.

Endometriozis ultrasonda görülür mü?

Karın içindeki endometriozis odakları ultrasonografi ile görülemez. Bu odaklar sadece laparoskopi ile saptanabilir. Endometriozis yumurtalık içerisinde kistleşirse çikolata kisti olarak bilinen bu kistler ultrasonografi ile görülebilir.

Endometriozisden korunmak için neler yapılabilir?

Çikolata kistinin tam olarak hangi nedenlerden ortaya çıktığı bilinmediğinden dolayı korunmak için neler yapılabileceği bilinmemektedir.

Endometriozis kendiliğinden iyileşir mi?

Tedavi uygulanmadan yalnız gözlem altında tutulan bir endometriotik odakta  6 aylık izlem sonucu % 24 iyileşme, % 29 kısmen ilerleme % 47 belirgin ilerleme saptanmıştır. Az da olsa kendiliğinden iyileşme şansı vardır. İlerleme riskini azaltmak için gebelik planlamayan kadınlara hormon ilaçları reçete edilir. Endometriozis şikayetleri menopozda  ve gebelikte kendiliğinden geçer, çikolata kistleri ultrasonla görünmeyecek boyuta küçülür.

Çikolata kisti, endometriozis ağrısı nasıl olur?  Nerelerde ağrı yapar?

Çikolata kisti kasıkta, belde ağrı yapabilirken bazı kadınlarda sadece adet döneminde ağrı, bazılarında cinsel ilişki sırasında ağrı yapabilir. Kronik pelvik ağrı şikayeti olan kadınlara  laparoskopi yapdığında üçte birinde endometriozis tespit edilmiştir. Endometriozisi olan kadınların ise %55’inde kronik pelvik ağrı şikayeti vardır.

Endometriozisin  en belirgin belirtisi olan ağrı çoğu zaman ilerleyici karakterdedir. Hastalığın nedeni hala aydınlatılamadığı için belirtilerin sıklığı veya şiddeti endometriozisin evresinden bağımsızdır. Uzak organ endometriozisi tuttuğu organa ait ağrılara neden olabilir.

Çikolata kistleri ani büyürse ve kist rüptürü (patlaması) olursa  şiddetli ağrıya neden olur. Büyüyen kist karın zarını gerdiği için, patlayan kist içeriği karın zarına döküldüğü için ağrı yapar.

Endemetrioziste ağrı evre ile ilişkili değildir. 1. Evre endometriozisi olan bir kadının ağrı şikayeti çokken  4. Evre olan bir kadının hiç şikayeti olmayabilir.

Endometriozis ile ilişkili ağrıda medikal  tedavi seçenekleri nelerdir?

Endometriozisde ilaç tedavisi spesifik değil, ağrı şikayetini gidermeye yöneliktir.

Ağrı kesiciler:

Non steroid antiinflamatuarlar ilk adet görme yaşından itibaren olan adet sancısı (dismenore) tedavisinde etkinli olup endometriozisle ilişkili ağrının azaltılmasında etkinliği zayıftır. Yine de kolay erişimi nedeniyle endometriozis ile ilişkili ağrıda ilk basamak tedavi olarak kullanılabilir. İlaçların  yumurtlamayı engelleme, ülser ve kalp hastalığı riskini artırdığı bilinmelidir.

Hormon içeren ilaçlar:

Endometriozis ile ilişkili ağrının hormonal tedavisinde ilaçların yan etkileri, etkinliği, maliyeti, hasta tercihleri dikkate alarak en uygun ilaç seçilmelidir.

• Kombine Oral Kontraseptifler (KOK doğum kontrol hapları): Estrojen ve progesteron içeren bu ilaçlar endometriozisle ilişkili pelvik ağrı ve sancılı adet görmede ilk seçenek tedavi olarak kabul edilmektedir. Vajinal koruyucu halka veya estrojen/progesteron içeren cilde yapıştırılan bant kullanımı ağrıyı azaltmakta pek etkili değildir.
• Progesteron içeren ilaçlar.
• Depo medroksiprogesteron asetat (depo pro*e*a) ağrı şikayetini azaltmada etkili görülse de kanama düzensizliği ve kemiki erimesi yapmasından dolayı pek tercih edilmez.
• Dienogest (vi**nne)  Endometrium üzerinde güçlü baskılayıcı etkisi vardır. Tüylenme, akne gibi yan etkileri yoktur. Pelvik ağrıda etkinliği kanıtlanmıştır.
• Noretindron Asetat (NETA) (primo**t N) kronik pelvik ağrısı olan endometriozis hastalarında ağrıyı azaltmakta etkili bir ilaçtır.
• Hormon salınımlı intrauterin araç (mir**a), endometrium üzerinde güçlü bir etkiye sahiptir. Endometriozise bağlı ağrıyı azaltmakta çok etkindir.

Danazol

Ağrı azaltmada etkili ancak yan etkileri çok olduğundan rutin kullanılmamaktadır. Aromotoz inhibitörleri, GnRH anologları ağrıyı azaltmakta ancak yan etkiler nedeni ile tercih edilmemektedir.

Akupunktur

Endometriozise bağlı gelişen kronik pelvik ağrı için yardımcı tedavi yöntemidir. Yapılan çalışmalarda akupunktur ile ağrının belirgin azaldığı gösterilmiştir. Pelvik taban çalışmaları, kronik ağrıya bağlı depresyonun psikiyatristler tarafından tedavisi, algoloji uzmanı tarafından uygulanan sinir blokajları ağrı ile başedebilmek için önerilen alternatif tedavi  yöntemleridir.

Endometriyozis ameliyatı kimlere önerilir?

Ameliyat, ağrısı çok olan, endometrioması büyük olan kadınlara önerilir. Büyük endometriomalar kanser şüphesi taşıyorsa yada tüp bebek tedavisinde yumurta toplamayı engelliyorsa cerrahi olarak çıkarılmalıdır. Büyük kistlerde rüptür ve kendi etrafında dönme riski yüksektir. Bu durumlar acil ameliyat gerektirir.

Endometriozis ile ilişkili ağrıda cerrahi  tedavi seçenekleri nelerdir?

Endometriozis ile ilişkili ağrıda cerrahi yöntem laparoskopi ve laparotomi eşit etkinliğe sahip olmasına rağmen, laparoskopik cerrahi sonrası yapışıklık oluşma riski daha az, hastanede kalma süresi daha kısa ve kozmetik sonuçlar daha iyi olduğundan günümüzde tercih edilmektedir.

* Çikolata kist ameliyatı ağrı şikayeti medikal tedavi ile geçmeyen, büyük kistleri olan kadınlara uygulanır. Cerrahi tedavi ile yumurtalık rezervinin azalabileceği, ameliyat sonrası nükslerin olabileceği konusunda hastalar bilgilendirilmelidir.

* Ameliyatla rahim, tüpler ve yumurtalıkların alınması endometriozis ile ilişkili ağrının tedavisinde etkilidir. Histerektomi ve bilateral salpingo ooforektomi (BSO) diğer tedavilere cevap vermeyen ve doğurganlığını tamamlamış hastalarda tercih edilebilir. Bu tedavinin başarısı, cerrahi menopozun sağlanmış olmasıdır. Endometriozise bağlı ağrı şikayeti olan kadınların çoğunda menopoz sonrası ağrı şikayeti geçer. Menopoz sonrası hormon tedavisi nüks riskini artırır.

* Laparoskopi ile pelvik sinir  kesilmesi (LUNA) endometriozis ile ilişkili ağrının tedavisinde çoğu çalışmada etkili gösterilmemiştir.

Ameliyat sonrası nelere dikkat etmeli?

Ameliyat genellikle laparoskopik (kapalı yöntem) yöntemle yapılır. Genellikle hastanede 1 yada 2 gün yatış olur. Ameliyatla çıkarılan kist duvarı patolojiye gönderilir. Böylelikle kistin kanser olup olmadığının kesin tanısı konur. Hastaları en çok kaygılandıran ve üzen durum kistin nüks etmesidir. Ne yazık ki endometriozis, çikolta kisti tekrarlama eğiliminde olan bir hastalıktır. Ameliyat sonrası

• Dikiş yerleri kuru ve temiz tutulmalı
• Ameliyat sonrası taburcu olunduğunda ayakta duş şeklinde banyo yapılmalı
• Ameliyat sonrası 2 – 4 hafta cinsel ilişki, kurulmamalı, havuz, deniz gibi aktivitelerden uzak durulmalı
• Reçete edilen ilaçlar mutlaka kullanılmalı
• Gebelik planlamayan kadınlar ameliyattan sonra en az 18-24 ay reçete edilen hormon ilaçlarını kullanmalı
• Gebelik planlayan kadınlarda kısırlık ile ilgili ek faktör yok ve yaş genç ise 6 ay- 1 yıl kendiliğinden gebelik için beklenebilir ama yaş ileri ve ek faktörler varsa tüp bebek tedavisi yapılmalıdır.

Çikolata kisti ameliyatı yumurtalıklara zarar verir mi?

Ameliyatta hangi yöntem kullanılırsa kullanılsın, over rezervinde bir miktar azalma olduğu çalışmalarda gösterilmiştir. Endometrioma için cerrahi yapılacaksa kist duvarı tamamen çıkarılmalı, sağlıklı over dokusuna  en az zarar verecek cerrahi yöntemler uygulanmalıdır. Çikolata kisti ameliyatı yumurtalık rezervini azaltabilir. Bu nedenle yumurtalık rezervi az olan kadınlarda ameliyat genellikle uygulanmaz (kanser şüphesi hariç). Ameliyat öncesi yumurtalık rezervi dikkatlice değerlendirilmeli, ameliyat kararı titizlikle verilmeli, uygun cerrahi teknikler uygulanmalıdır.

Çikolata kisti ameliyatı sonrası amh değeri değişir mi?

Yumurtalık kistleri ile ilgili yapılan ameliyat sırasında çok dikkatli çalışılsa da kistle birlikte az miktarda yumurtalık dokusu da çıkarılmakta ve ameliyat sonrasında AMH değerinde düşme olabilmektedir. Çikolata kisti ameliyatı öncesi ultrasonografi ile yumurtalık rezervi değerlendirilir ve AMH değerine bakılır. AMH değeri düşük olan kadınlarda ameliyattan kaçınılır.  Çikolata kisti her iki yumurtalıkta ise ameliyat sonrası AMH değerindeki azalma daha belirgin olmaktadır. Ameliyattan hemen sonra tüm hastalarda AMH değeri düşer. En doğru ölçüm ameliyattan  6 ay sonra yapılan AMH  ölçümleridir.

Ameliyat sonrası çikolata kisti tekrarlar mı?

Çikolata kistinin tamamen çıkarılması nüks riskini azaltmakta ancak ameliyat sonrası farklı endemetriotik odaklardan tekrar kist olabilmektedir. Gebelik planlamayan kadınlarda ameliyat sonrası en az 18-24  ay ve daha uzun süre hormon kullanılması nüks riskini azaltmaktadır.Tanı veya cerrahi anında genç yaş, ileri evre hastalık,  ameliyat öncesi ağrının şiddetli olması, daha önce ilaç tedavisi almış olmak, iki yumurtalıkta endometrioma, büyük endometrioma ile tam yapılamamış ameliyat nüks riskini artıran faktörlerdir.

Çikolata kisti ameliyatı sonrası gebelik şansı artar mı?

Çikolata kisti ameliyatı gebelik şansını artırmak için yapılmaz. Kistin boyutu, diğer özellikleri, kanser riski, rüptür (kistin patlaması) ve torsiyon (kendi etrafında dönmesi), riskleri, tüp bebek tedavisinde yumurta toplama işlemini imkansız hale getirmesi gibi kriterlere göre ameliyat kararı verilir. Ameliyat sonrası gebelik planlayan ve yumurtalık rezervi iyi olan genç kadınlarda, kısırlığa dair ek faktör yoksa 6  ay kendiliğinden gebelik olması için beklenebilir. Gebelik olmazsa yardımcı üreme tedavileri uygulanmalıdır.

Endometriozis ve kısısrlık arasında ilişki var mı? çikolata kisti kısırlığa neden olur mu?

Endometriozis ve kısırlık  arasında herhangi bir ön belirleyici faktör bulunabilir mi? Hastaların öykü, muayene ve laparoskopik evreleme verilerinden hareketle doğurganlık  şansları önceden tahmin edilebilir mi? Bu sorulara net yanıt bulmak mümkün olmamakla beraber ileri evre endometrioziste kısırlık riskinin arttığı kanıtlanmıştır. Kısırlık nedeniyle başvuran kadınlarda endometriozis görülme oranı laparoskopi ile doğrulanan çalışmalarda %17-20 dir.

Bunun yanında endometriozisli kadınlarda aşılama ve tüp bebek ile gebelik oranı daha düşüktür.

Endometriozis ve kısırlık arasında bir ilişki olmakla beraber ilişkinin nedeni ve olası mekanizma tam olarak bilinmemektedir. Olası mekanizmalar arasında pelvik anatominin bozulması, karın zarında inflamasyon, tüplerde yapışıklık ve tüp fonksiyonlarının bozulması, endometriumda (döl yatağında) progesteron direnci, gibi değişiklikler bulunmaktadır

Endometriozisi olan kadınlarda korunmasız cinsel ilişki ile 6 ay süresince gebelik  olmaz ise gerekli testler tamamlanmalı, tedavi planı yapılmalıdır.

Endometrioziste kısırlık tedavi yöntemleri nelerdir?

Muayene ve ultrasonografi ile her zaman endometriozis tanısı konulamaz. Ancak  muayenede ele gelen nodüller ve hastanın hikayesine göre endometriozisten şüphelenilir.Ultrasonografi ile yumurtalıklarda çikolata kisti varsa endometriozis tanısı konur. Kısırlık şikayeti olan  endometriozisli hastanın tedavisinde aşağıdaki basamaklar izlenebilir.

• Tedavisiz takip
• Aşılama tedavisi
• Tüp bebek tedavisi
• Cerrahi tedavi: Ameliyat sadece tüp bebek tedavisinde yumurta toplanmasını engelleyen, kanser, rüptür ve torsiyon riski olan çikolata kistleri olan kadınlara yapılır. Ameliyatın gebelik şansını artırdığına dair bilimsel kanıt yoktur.

Endometriyozis ve adet düzensizliği

Endometriozis yumurtalıklarda ise yani endometrioma (çikolata kisti) varsa adet düzensizliği olabilir. Endometriomalar yumurtalık rezervini ve bulundukları yumurtalıktan yumurtlamanın (ovulasyon) gerçekleşmesini olumsuz etkilemektedirler. Adet düzensizliği yumurtlamanın düzenli olmadığının yada yumurtalık rezervinin azaldığının bir göstergesidir. Adet düzensizliği olan her kadın evli olsun olmasın muayene olmalıdır.

Çikolata kisti ve aşılama tedavisi

Çikolata kisti olan kadınlarda tüpler ilaçlı rahim filmi ile değerlendirilmelidir. İlaçlı rahim filmi çekilmesi ayrıca gebelik şansını artırır. Tüplerde sorun yoksa, sperm parametreleri yeterli ise aşılama tedavisi ile yapılır Ancak klinik çalışmalarda aşılama tedavisi ile gebelik oranları , endometriozis olmayan kadınlardakinin yarısı kadar olduğu gözlenmiştir.

Endometriozis ve tüp bebek tedavisi

Endometriozisi olan 35 yaş altı kadınlar 6 ay korunmasız ilişki ile spontan gebelik için beklemelidirler.

Endometriozis olgularında tüp bebek ile elde edilen gebelik oranları daha düşük olduğunu gösteren çalışmalar olsa da  endometriozisli kısır kadınlarda tüp bebek  etkin bir tedavi yöntemidir.

Eğer çiftin ilave gebe kalamama nedeni yok ise, kadın 35 yaş altında ise laparoskopik olarak çikolata kisti alınması sonrası alınması sonrası 1 yıl içinde %50-55 kadın kendiliğinden gebe kalır. Ameliyattan sonra 1 yıl içinde gebelik elde edilememiş ise  tüp bebek tedavisi yapılmalıdır.

• Kadın yaşı 38 üzerinde ise
• Gebe kalamama süresi (kısırlık, infertilite) 3 yıldan uzun ise
• Eşlik eden sperm problemi var ise
• Her iki tüpte yapışıklık varsa tüp bebek yapılmalıdır.

Tüp bebek kararı verilmiş çikolata kisti olan kadınların  tedavi öncesi, tüp bebeğe hazırlık için  kistin ameliyatla alınması gebelik oranlarını artırmaz, ayrıca  her türlü cerrahi müdahale yumurtalık rezervinde azalmaya neden olabildiği için ameliyat yapılması önerilmemektedir. Çikolata kistleri sadece riskli görüldüğü durumlarda ve yumurta toplama sırasında yumurta toplamayı engelleyecek kadar büyük ise ameliyatla çıkarılır.

Endometriozis tekrarlayabilen bir hastalık olduğu için vakaların yarısında cerrahi işlemi takiben hastalık tekrarlayabilir.

Endometrozis evresi ile  tüp bebekte gebe kalma üzerine etki tartışmalıdır. İleri evre hastalarda gebelik şansının azaldığına dair çalışmalar vardır.

Tüp bebek uygulaması, endometriozisin tekrarlaması açısından, sanılanın aksine, önemli bir risk oluşturmaz. Gebelik olduğunda hormonların etkisiyle ağrı şikayetleri azalmakta, çikolata kistleri küçülmektedir.

Çikolata kisti tedavi olmazsa ne olur?

Çikolata kistinin tedavisi yoktur. Tedavi sadece şikayetlere ve gebelik isteğine göre şekillenir. Şikayeti olmayan, gebelik planlamayan kadınlar hormonal tedavi almazsa çikolata kisti büyüyebilir ve buna bağlı şikayetlere neden olabilir.

Endometriyozis ve bağışıklık Sistemi

Endometriyozis gelişmesinde önemli  bir faktör de bağışıklık sistemidir. Endometriozisin allerjik, inflamatuar ve otoimmun hastalıklarla birlikte görülmesi, endometriozis olgularında  sadece ağrı değil de sinirlilik, gerginlik, anksiyete, baş ağrısı, depresyon, yorgunluk, uykusuzluk, hazımsızlık, gaz, tekrarlayan vajinal enfeksiyon, sistit olabilmesi bağışıklık sistemi ile ilgili olduğunu açıklamaktadır.

Endometriozis (çikolata kisti) bitkisel tedavi

Endometriozis inflamatuar bir hastalıktır. İnflamasyonu azaltan takviyelerden  magnezyum, D vitamini, zerdeçal, kırmızı üzümden elde edilen resveratrolün endometriozis önlenmesinde ve tedavisinde potansiyel kullanımının yaralı olabileceği ileri sürülmüştür.

Cikolata kisti hastalığında beslenme nasıl olmalı?

Endometriozis hastalarının beslenme rejiminde dikkat etmeleri gerekenler şu şekilde özetlenir.

• Endometriozis hastaları yüksek oranda meyve ve sebze tüketmelidir. Bu şekilde zengin antioksidandan gıdalarla immün sistem fonksiyonu artar, serbest radikallere bağlı hasar engellenir.
• Yağ içeriği düşük, lif oranı yüksek gıdalar tüketilmelidir. Lif oranı yüksek diyet estrojen atılımını arttırarak endometriozis riskini azaltır. Yüksek yağ içerikli diyet ise estrojen seviyelerini arttırır.
• Balık yağı tüketiminin endometriozise faydası ise bilimsel olarak kanıtlanmamıştır.
• Lahana, karnabahar, brokoli, brüksel lahanası estrojeni azaltan gıdalardır, yoğun tüketilmelidir.

Çikolata kisti ve spor

Düzenli fiziksel aktivite estrojen seviyesini azaltarak, antienflamatuar-antioksidan sitokin düzeylerini arttırarak, endometriozis için koruyucu etki gösterir. Düzenli egzersizin endometriozis riskinde %40-80 azalmaya yol açtığını, ayrıca haftada 3 kere veya daha fazla, 30 dak ya da daha uzun süreli, düzenli egzersizin endometrioma riskini %70 azalttığını gösteren çalışmalar vardır.

Endometriozis için hangi doktora ve branşa gidilir?

Endometriozis tanı ve tedavisi kadın hastalıkları ve doğum uzmanları tarafından yapılır.

Çikolata kisti adet düzensizliği yapar mı?

Evet yapabilir. Çikolata kisti hiç belirti vermeyeceği gibi adet gecikmeleri, ara kanama gibi adet düzensizliği yapabilir.

Çikolata kisti ağrısı nasıl geçer?

Çikolata kistinde en sık görülen ağrı adet döneminde yaşanan ağrıdır. Ayrıca ilişki sırasında ağrı, adet ile ilişkisiz pelvik ağrıya da neden olabilir. Ağrı şikayetlerinin giderilmesi için doktor tarafından reçete edilien ağrı kesiciler adet döneminde (ağrı kesicilerin uzun süre kullanımı önerilmez) yada hormon ilaçları kullanılır.

Çikolata kisti ultrasonda görülür mü?

Evet çikolata kisti ultrason ile görülür. Bakire kadınlarda ultrason karından, bakire olmayan kadınlarda vajinal yoldan yapılır.

Çikolata kisti akıntısı nasıl olur?

Çikolata kistine özgü bir akıntı yoktur. Vajinal akıntılar genellikle vajinal, servikal enfeksiyonlardan yada servikal erozyon yani rahim ağzındaki yaradan kaynaklanır.

Çikolata kistinin zararları var mıdır?

Çikolata kisti bazı kadınlarda günlük yaşamı etkileyecek düzeyde ağrıya neden olması ve doğurganlığı etkilemesi nedeni ile önemlidir. Şikayete neden olmayan, gebelik istemeyen kadınlar  ilaç tedavisini uygulamazsa hastalık ilerleyebilir ve semptomlara neden olabilir.

Bekarlarda çikolata kisti olur mu?

Evet olabilir. Çikolata kistinin nedenleri arasında adet kanının geriye kaçışı tanımlansa da henüz adet görmeyen ergenlerde pelvik ağrı nedeni ile yapılan laparoskopilerde endometriozis görülmüştür. Adet görmeyen ergenlerde doğuştan anomali olup olmadığını anlamak için mutlaka vajinal giriş ve kızlık zarı halkası kontrol edilmeli, ultrason yapılmalıdır. Doğuştan kızlık zarı kapalı olan gençlerde adet kanaması dışarı akamadığından dolayı içerde birikir ve  adet döneminde  vajinal kanama olmadan çok ağrı olur (hematometra).

Endometriozis üreme çağı hastalığı olarak bilinse de tam olarak anlaşılmış bir hastalık değildir. Ergenlerde en çok sancılı adet görme, bu ağrının gittikçe artması şikayetleri görülür. Bazende adet dışı ağrı şikayetleri olabilir. Cinsel öykü olmadığından, ağrılı cinsel ilişki sorgulanamadığından, kısırlık anlaşılamadığından, vajinal muayene yapılamadığından dolayı  bakirelerde çikolata kisti yoksa tanı koymak zordur.

Yorgunluk, bitkinlik, ağrılı dışkılama, idrar ve/veya dışkı yaparken kanama şikayetleri olabilir. 18 yaş altında uygun ağrı kesiciler ve progesteron hormon ve doğum kontrol ilaçları kullanılabilir. Gençlerde GnRH anologları ilk seçenek olarak kullanılmaz. İlacı bırakınca şikayetlerin olması ve  ilerleme seyri olan bir hastalık olması nedeni ile tedavi gebelik planına kadar sürebilir.

Endometriozis evlenince geçer mi?

Endometriozosin cinsel birleşme ile ilgisi yoktur. Endometriozise bağlı şikayetler evlenince değil  gebelikte ve menopozda geçer.

Endometriozis menopozda geçer mi?

Evet genellikle geçer. Obesite, ameliyat yapılan kadınlarda yumurtalıkların bırakılmış olması menopozda endometriozisin geçmemesine neden olabilir. Endometriozis nedeni ile rahim ve yumurtalıkların çıkarıldığı kadınlarda menopoz şikayetlerini azaltmak için hormon kullanımı nüks riskini artırabilir. Bu kadınlarda düşük doz içeren estrojen ve progesteron verilmelidir. Estrojen düzeyini dengelemek için tedaviye progesteron mutlaka eklenmelidir. Menopozda  küçülmeyen, büyüyen çikolata kistleri kanser şüphesi nedeni ile cerrahi olarak çıkarılmalıdır.

Endometriozis ve gebelik

Endometriomaların gebelikte salgılanan hormonlarla küçüldüğü izlense de gebeliğin endometriozisi gerilettiğine dair kesin veriler yoktur. Ancak hastalığa bağlı şiakayetler gebelikte azalır.

Endometriozisi, çikolata kisti olan kadınlar hastalığının bebeğini etkiyeleceği konusunda kaygı duyarlar. Bu kaygılara ait cevaplar şu şekilde özetlenebilir.

• Endometriozis düşük yapma riskini artırmaz
• Endomeriozis dış gebelik riskini artırır
• Endometriozisi olan gebelerde preeklampsi (gebelikte yüksek tansiyon) riskinin arttığı kesin olarak gösterilmemiştir
• Endometriozis inflamatuar bir hastalık olduğu için erken doğum, bebekte büyüme gelişme geriliği ile ilgili riskleri artırmaktadır
• Bebeklerde anomali riskini artırmaz
• Endometriozis rahmin myometrium tabakasında (adenomyozis) ise doğum sonrası kanama rsiki artar.

Endometriozis kanser riskini artırır mı?

Endometriozisi  olan kadınların çeşitli kanser türleri için risk altında olup olmadığı bilinmemektedir. Yumurtalık kanseri riski 9cm den büyük çikolata kistlerinde artmıştır. Kadın yaşının ileri olması kanser riskini artırır. Ca 125 yükseklği kanser riskini göstermez. MR görüntülemede kontrast tutan, vaskülarize polipoid çıkıntıları olan, kitle içinde gölgelenmesi kaybolan endometriomlar  kanser riski nedeniyle ameliyatla çıkarılmalı ve patolojik inceleme yapılmaldır.

• Yumurtaık kanseri riski endometriozisi ve kısırlığı olan kadınlarda en yüksek düzeydedir. Bu risk doğum kontrol hapları ile anlamlı olarak azaltılabilir. Endometriomalarda kanserleşme riski % 2.5 dur
• Endometriozis rahim kanseri riskini artırmaz
• Endometriozis rahim ağzı kanseri riskini azaltır
• Endometriozis ve meme kanseri arasındaki ilişki belirsizdir

Zerdeçal çikolata kistine iyi gelir mi?

Evet iyi geldiğine dair çalışmalar vardır.

Çikolata kisti en fazla kaç cm olur?

Çikolata kisti tüm karın içini dolduracak boyutlara ulaşabilir ( 10-15 cm ), her iki yumurtalıkta olabilir.

Çikolata kisti polikistik over mi?

Çikolata kisti polikistik over değildir. Polikistik over yumurtalıkta çok sayıda ve küçük boyutlarda kistin oluşması ile karakterize adet düzensizliği, tüylenme, akne gibi belirtilerle seyreden bir endokrin problemdir.

Çikolata kisti adetle atılır mı?

Hayır adetle atılmaz. Kadınların her ay adet kanı olarak dışarıya atılan, endometrium dokusudur. Karın boşluğunda bulunan yumurtalıklarda olan kistlerin adetle vajinadan atılması mümkün değildir.

Endometriozis genetik mi?

Nedeni tam olarak bilinemeyen endometrioziste genetik geçiş vardır. Hastalığa özgü bir gen bulunamasa da aile hikayesinde endometriozis olan kadınlarda risk orta düzeyde artmıştır.

Endometriozis tüpleri tıkar mı?

Endometriozis inflamasyona neden olarak tüplerde hem anatomik olarak hem de fonksiyonel olarak hasar yapabilir. Tüplerin durumu infertil kadınlarda ilaçlı rahim filmi ile değerlendirilir.

Endometrioma nasıl küçülür?

Endometrioma kendiliğinden küçülmez ve geçmez. Gebelik ve menopozda endometriomaların ultrasonografil olarak tespit edilemeyecek boyutlara gerileyebildiği bilinmektedir.

Endometriozis dış gebelik riskini artırır mı?

Endometriozisli kadınlarda dış gebelik riskinin değişmediğini belirten çalışmalar olduğu gibi riskin arttığını gösteren çalışmalar da vardır. Endometriozis olan gebe kadınlar erken tanı için yakın takip edilmelidir.

Derin endometriyozis nedir?

Endometriozisin  tutulan organda 5mm den daha derine yayılması derin endometriozis  olarak tanımlanır. Derin endometriyoziste hastanın ağrı şikayetleri yüzeyel endometriyozise göre fazladır. Sancılı adet görme, ilişkide ağrı hissetme, makattan kan gelmesi, idrardan kan gelmesi, idrar ve büyük abdest yaparken ağrı, ishal, kabızlık ve idrar yolu ile ilgili şikayetler derin endometriozis belirtileri arasındadır. Derin endometriozis laparoskopi ile anlaşılır.

Adenomyozis nedir?

Adenomyozis endometrium dokusunun rahim miyometrium dokusunun içinde olmasıdır. Üreme çağdaki kadınların %1-20’sinde görülmektedir. Yaş ilerledikçe (özellikle 35 yaşından sonra) artan adet sancıları ve yoğun adet kanamaları adenomyozisi düşündürür. Ultrasonogafi ve MR le tanı konur. Tedavisi hormon ilaçları, hormonlu rahim içi araç yada cerrahi olarak rahmin çıkarılmasıdır (histerektomi).

Endometriozisle ilgili özet

• Rahim içini döşeyen endometrium dokusu rahim dışında herhangi bir organda yada rahmin myometrium tabakasında olabilir
• Üreme çağındaki her 10 kadından 1 i endometriozistir
• Endometriozisin bilinen bir nedeni yoktur
• Adet sancısı, genç kızın ilk adetinde olabildiği gibi, ilk adetler sancısız olup daha sonraları da ağrılı hale gelebilir
• Endometriozis ağrıya neden olduğundan, kadının mental ve sosyal hayatını olumsuz etkiler
• Endometriozisin kesin tedavisi yoktur. Ancak şikayetler tedavilerle geçer. Tedavi bırakıldığında belirtiler tekrar ortaya çıkabilir
• Gebelik, endometriozise bağlı şikayetleri azaltır, fakat hastalığı tamamen tedavi etmez
• Endometriomalar (çikolata kistleri) cerrahi olarak çıkarılsa da, gözle görülemeyen küçücük odaklar yeniden çikolata kistlerine neden olabilir. Cerrahi sonrası, baskılayıcı tedavi verildi ise devam etmek faydalıdır
• Rahim ve yumurtalıkların alınması, endometriotik odakların çıkarılması, şikayetleri azaltır ama tamamen tedavi etmez
• Endometriozisli kadınların yumurtalık kanseri açısından riskli olduklarına dair çalışmalar vardır. Kansere neden olan bir hastalık değildir, ancak birkaç vakada kansere dönüşüm gözlenmiştir.

Sizin de pelvik ağrınız varsa, sacılı adet görüyorsanız, cinsel ilişkide ağrınız oluyorsa, gebe kalamıyorsanız,  adet döneminde kanlı idrar ve dışkılama yaşıyorsanız, adet düzensizliğiniz varsa, yaş ilerledikce artan adet sancınız ve yoğun adet kanamalarınız varsa endometriozis olabilirsiniz. Tanı ve tedavi için 0312 2877079 numaralı telefonumuzdan bize ulaşabilirsiniz.