Doğumdan sonraki 40 gün (6 hafta) lohusalık dönemidir. Gebe vücudunda oluşan değişikliklerin gebelik öncesi haline geri dönme sürecidir. Bu dönemde anne ve bebeğin beden ve ruh sağlığının korunması için özenli bir bakım ve gereksinimi vardır.

Hastanede:

Vajinal doğum sonrası 24 saat, sezaryan sonrası 48 saat hastanede yatış gerekecektir.

Vajinal doğumun en güzel tarafı gebenin doğum sonrası ayağa kalkıp rahat yürüyebilmesi, kendisinin ve bebeğinin ihtiyaçlarını rahatlıkla giderebilmesidir.

Bebek, doğar doğmaz bir problem yoksa hemen doğum sonrası anne teni ve memesi ile buluşturulur. Bebeğine dokunan, emziren annelerin salgılanan hormonları eşin yani plasentanın daha çabuk ayrılmasını sağlar. Kesi yapıldı ise veya yırtıklar oluştuysa onarım yapılırken annenin bebeği ile ilgilenmesi diğer konulara gereksiz odaklanmasını engeller. Sezaryan doğumda anneye genel anestezi yapılmadı ise anne ve bebek teması sağlanır.

Vajinal doğum ve sezaryen sonrası anne bebeğini rahatlıkla emzirebilir. Doğum şekli süt salınımını etkilemez. İster vajinal ister sezaryan doğum olsun süt salgısını başlatan şey bebeğin emmesidir. İlk saatler ‘bebek az emdi’, ‘sütüm az’ gibi düşünceler anneyi kaygılandırır. Unutmayın ki bebeğin midesi ilk günlerde çok küçüktür. Az miktarda da süt gelişi bebeğin doymasını sağlayacaktır.

• Bol sıvı, su alınmalıdır. Doğum yapan anne sıvı ve kan kaybederler. Bu kayıp sezaryen doğumda daha fazladır. Vajinal doğumda ağızdan su içilirken, sezaryan doğumda sıvı ihtiyacı serumlarla desteklenir. Sezaryen epidural anestezi ile yapıldıysa ameliyattan hemen sonra da mide bulantısı yoksa su içmekte sakınca yoktur.
• Doğum yapan anneler hareketli olmalıdır. Gebelik pıhtı oluşumunun ve emboli atma riskinin yüksek olduğu bir durumdur. Bu risk lohusalıkta artar. Özellikle gebeliğinde kan sulandırıcı iğne kullanan annelerin lohusalık döneminde tedaviye devam etmeleri gerekir. Yürümek özellikle sezaryanla doğum yapan annelerde gaz çıkışını kolaylaştırır.
• Doğum sonrası rahim hemen küçülmez. Genellikle göbek hizasındadır. Karın bölgenize bastırdığınızda sert olarak ele gelir. Hem alınan kilolar, hemde rahim büyüklüğü nedeni ile karın bölgesi 20 – 24 haftalık gebelik büyüklüğündedir. Zamanla küçülecektir. Çabuk küçülsün, karın bölgesi kalmasın diye sargı yapmak, korse giymek anlamsızdır. 2. ve sonraki doğumlarda emzirirken salgılanan oksitosin hormonu rahim kasılmasına bağlı ağrı hissetmenize neden olabilir.
• Hastanede ilk günlerde emzirme sütyenine ihtiyaç olmaz. Bebeğin sık sık memede olması, emzirme eğitimleri nedeniyle memenin çabuk açılması pratik olur. Emzirmeye uygun gecelik ve pijama sizi rahatlatır. Her emzirme sonrası anne sütü yada meme başını yumuşatan kremler sürülebilir. Bu kremlerin çoğunu yıkamak gerekmez. Bebek emerken meme başı ile birlikte çevredeki siyah areola dediğimiz bölge de ağza tutturulmalıdır. Meme başı küçük yada içine dönük anneler bazen silikon meme başlığı kullanmaya ihtiyaç duyabilirler.
• Vajinal doğumdan hemen sonra ayakta duş alınabilir. Dikişlerin kuru tutulması yeterlidir. Özel bir bakım, pansuman gerekmez. Sezaryandan sonra taburcu olacağınız gün kesi bölgesine opsite denilen bir yara spreyi sıkıyoruz. Opsite, cilt üzerinde cildin solunumuna engel olmadan, su ve mikrop geçirmeyen koruyucu bir tabaka oluşturur. Böylelikle pansuman ihtiyacı olmaz ve ayakta duş alınabilir.
• Anne sütünün bebek için yeterli olduğu, bebeğin idrar ve kakasını yapması ve ağırlığının günlük takibi ile anlaşılır.Her yeni doğan, kilosunun %10 unu kaybedebilir. Bazen iri bebeklerde kan şekeri düşerse, bebekte daha fazla kilo kaybı olursa, sarılık olan bebeklerin iyi beslenmesi için bebek doktoru veya bebek hemşiresi mama takviyesi önerebilir. Kesinlikle biberon kullanılmaz. Mama enjektör, kaşık, bardakla verilebilir. Mama takviyeleri geçicidir. Annenin sütü artığında, bebeğin durumu düzeldiğinde mama bırakılır.
• Hastane odasında anne, bebek ve 1 refakatçi yeterlidir. Kalabalık ve gürültülü ortamlar anne ve bebeği rahatsız eder. Günlerce karanlık, sessiz ve sıcak ortamda olan bebek için, doğduktan sonra benzer ortam sağlanmalıdır. Oda loş, sessiz ve belli sıcaklıkta olmalıdır. Annenin mahremiyetine özen gösterilmeli memesini rahatça açıp emzirebileceği bir ortam için özem gösterilmelidir. Bebek öpülmemeli, kucağa alırken eller yıkanmalıdır.
• Taburcu kararı hem annenin muayenesi, hem de bebeğin muayenesi sonrası verilir.
• Anneye doğum sonrası kullanması gereken ilaçlar varsa reçete edilir. Beslenmesi, kontrol zamanı ve lohusalık acilleri anlatılır. Doğum sonrası ilk 3 gün yoğun kanama olur, zamanla kanama azalıp akıntıya dönüşür. 40 dolana kadar leke kanamalar devam edebilir.
• Bebeğin beslenmesi ve bakımı hakkında bilgi verilir. Yeni doğan bebekler hastanede yıkanmaz. Cildinde bulunan verniks (koruyucu krem) adını verdiğimiz koruyucu tabakanın 24 – 48 saat bebek cildinde kalması önemlidir. Ayrıca yenidoğan bebekler yıkanırsa ısı kaybeder, üşürler. Sadece çok koyu mekonyumlu ise, annede hepatit B ve C gibi bebeğe bulaşma olasılığı olan hastalık varsa yıkanır. Evde göbek bağının kuru tutulması amacıyla göbek bağı düşene dek banyo önerilmez. Yine göbek bağının ıslanmaması için alt bezinin göbeği dışta bırakacak şekilde bağlanması önemlidir. Bebek taburcu olurken topuk kanı alınır. Topuk kanında 4 hastalık (konjenital hipotroidi, kistik fibrozis, fenilketonüri ve biotinidaz enzim eksikliği) taranmaktadır. Topuk kanları belirli merkezlerde incelenmekte, sonuçlar 2 – 3 haftada belli olmaktadır. 1 – 2 hafta içinde topuk kanı tekrar alınır. Bebek taburcu olduğunda kontrol randevusu planlanır, yenidoğan acilleri anlatılır. Bebeğin ilk dışkısı (mekonyum) yeşil renklidir. 2, 3 günden sonra rengi sarıya döner.

Evde:

• Taburcu olduktan sonra ayakta duş şeklinde banyo yapılabilir.Her gün duş almak anneye kendini iyi hissettirir.
• Bol sıvı ve uygun beslenme anne ve bebek için önemlidir. Emzirme döneminde günde 300 – 500 kalori ek harcanacağında, gebelikte alınan kilolar rahatlıkla verilir. Gereksiz şekerli ve unlu gıdalardan uzak kalmak, çorba, bol su, evde hazırlanmış meyve suyu, ayran içilmesi önerilir. Yine proteinden zengin beslenmek önemlidir.
• Doğum yapan anne dinlenmelidir. Bebek bakımını eşiyle birlikye yapmalı, ev işlerine yakınları destek olmalıdır. Dinlenmeli derken bu yatak istirahati şeklinde olmamalıdır. Gebelik ve lohusalık pıhtı atma riski oluşturduğundan annenin hareketli olması ama yorulmaması önerilir. Geceleri emzirme nedeniyle uyku sık sık bölündüğünden gün içinde en az 2 saat dinlenme ve uyku sağlanmalıdır.

Annelerde biraz da hormonların etkisiyle duygu durum değişiklikleri olabilir.Eşi ve yakınlarının fiziksel destekleriyle beraber psikolojik destekleri de önemlidir.

• Reçete edilmişse ilaçların zamanında alınmasına dikkat edilmelidir.
• Lohusalık boyunca cinsel ilişki önerilmez.
• Genellikle bebekler için verilen 5. gün kontrol muayenesinde annenin de kontrol edilmesinde fayda vardır.
• Doğumdan 1 hafta sonra rahim 12 haftalık gebelik cesametindedir.
• Kullanılan pedler emici, yumuşak, kokusuz olmalıdır. Sık sık değiştirilmeli pamuklu iç çamışırı tercih edilmelidir.
• Kanama 3 günden sonra zamanla azalıp löşi denilen bir akıntıya dönüşür. Löşi enfeksiyona uygun bir ortam oluşturduğu için hijyene çok dikkat etmelidir.
• Vajinal doğumda esneyen vajina zamanla eski sıkılığına kavuşur. Bu sıkılığı sağlamak için kegel egzersizi yapmakta fayda vardır.
• Epizyotomi onarımında yapılan dikişler alınmaz. 1 – 2 hafta içinde kendiliğinden düşer. Bölgeyi kuru tutmak önemlidir. Pansuman gerekmez. Sezaryen dikişleri genellikle estetik, cilt altı dikişleridir.
• İlk aylarda cinsel isteksizlik olabilir. Hormonların etkisiyle ve bebeğe olan ilgiyle kadınlar bir süre eşlerine ilgiyi azaltabilir. Geçici bir durumdur.
• 40 dolduktan sonra jinekolojik muayene, doğum kontrol yöntemleri hakkında bilgilenme için doktor kontrolü önerilir. İlk ilişkilerde hormonların etkisiyle vajinal kuruluk olabilir. Böyle durumda ilişki öncesi kayganlaştırıcılar kullanılabilir.
• Doğum sonrası egzersizler 40 dolduktan sonra yapılabilir.

Lohusalık Acilleri

Aşağıdaki durumlarda doktorunuzu arayınız.

• Ateş: Vücut ısısı 37.5 C yi geçerse (meme, idrar yolu, epizyotomi yada sezaryen kesi yeri enfeksiyonu, sıvı açığı, memelerde süt birikmesi olabilir)
• Kanama: Adet kanamasından fazla kanama olması
• Bacaklarda, göğüste ağrı
• Epizyotomi yada sezaryen kesi hattında kızarıklık, morarma, şişlik, sonradan artan ağrı
• Bebeği sevmeme düşüncesi, bebeğin beslenme, uykusuyla ilgili derin kaygılar, bebeğe zarar verme korkusu, çökkün duygular, suçluluk duygusu (doğum sonrası depresyonun ilk bulguları olabilir)