Yumurtalık kistleri üreme çağında olan tüm  kadınları etkileyen yaygın bir klinik problemdir. Yumurtalık kisti olan kadınlar, kanser olmaktan ve üreme sağlığını (kısırlık) kaybetmekten endişe duyarlar. Yumurtalık kistlerinin çoğu iyi huyludur ancak buna rağmen acil cerrahi girişim gerekebilir. Erken tanı ve tedavi için jinekolojik muayene gereklidir.

Yumurtalık Kisti Nedir?

Yumurtalıklar pelvis boşluğunda 2 adet bulunan, ergenlik sonrası hormon üretimi yaparak yumurtlama  ve adet döngüsünü düzenleyen organlardır. Tıbbi adı overdir. Yumurtalık kistleri (over kistleri) yumurtalığın içinde veya yüzeyinde yer alan içi sıvı dolu oluşumlardır. Sıvı dolu bu oluşumlar çoğu kez overlerin normal fonksiyonu olan yumurtlama ile ilişkilidir.

Yumurtlama ile ilgili hormonal nedenlerle olabildiği gibi başka nedenlerle de yumurtalıkta olan kitleler yumurtalık kistleri olarak adlandırılır.

Yumurtalık Kisti (over kisti) Neden Oluşur?

  • Yumurtlama ile ilgili sorunlar: Yumurtalık kistlerinin çoğu  yumurtlama ile ilgilidir. Büyüyen follikülün çatlamamış olması, gebeliğe bağlı korpus luteumun (çatladıktan sonra büzüşen follikül) büyümesi nedeni ile olan  kistler fonksiyonel kistlerdir. Kısırlık tedavisi için yumurtalıkların uyarılması da fonksiyonel kistlere neden olur. Yumurtalıklarda yumurtlamanın tekrarlaması ile epitel dokusunun hapsolması da hiperplastik kistlere neden olur.
  • Yumurtalıklarda  farklı epitel dokularının (tüpler, döl yatağı ve rahim ağzı) çoğalması  neoplastik kistlerin oluşumuna neden olur. Seröz kistadenom, müsinöz kistadenom, brenner tümörü, endometrioid tümör bu gruptandır.
  • Yumurtalık stromasında olan değişiklikler hormon salgılayan kistlere neden olur.
  • Yumurtalıklarda embriyojenik dönemde faklı dokuların çoğalması ile germ hücreli kistler oluşur. En sık bilinen dermoid kisttir.
  • Yumurtalıklarda  endometrium (rahim iç duvarı) dokusunun olması ve içine kanaması ile oluşan endometrioma, halk arasında çikolata kisti olarak bilinir.

yumurtalik kistleri

Yumurtalık Kisti Çeşitleri

Yumurtalık kistleri üreme çağındaki kadınlarda sık görülür. Çoğu iyi huyludur ve  takiple kendiliğinden geçer.

  • Fonksiyonel Kistler: Yumurtalıkların doğal döngüsünde, her ay yumurtlama döneminde 20-22 mm’e kadar normal follikül izlenir. Follikül çatlamaz, büyür ve follikül kisti olarak adlandırılır. Follikül kistleri basit kistlerdir, tedavi gerektirmez, çoğu 2 ay içinde kendiliğinden geriler. Bazen de follikül çatladıktan sonra oluşan korpus luteum  büyür ve korpus luteum kisti olarak adlandırılır. Korpus luteum kisti içine kanama olursa bu kistlere hemorajik kist denir. Tedavi gerektirmez, genellikle 2 ay içinde kendiliğinden geriler. Kısırlık tedavisi için yumurtalıkların uyarılması da fonksiyonel kistlere neden olur.Follikül kistleri, korpus luteum kistleri ve hemorajik kistler basit kist, fonksiyonel kist olarak tanımlanır. Tamamen yumurtlama döngüsü ile ilişkilidir. Tedavi gerektirmez, çoğu 2 ay içinde kendiliğinden geçer.
  • Dermoid Kist: Her yaşta görülebilmekle beraber 20-40 yaş arasında sıktır. Kist içeriği saç, deri, kıkırdak gibi farklı dokular içerir. Bazen troid, sinir, solunum yoluna ait dokular da olabilir. En çok deri ve deriye ait yapılar içerdiğinden dermoid kist olarak adlandırılır. Sıklıkla küçüktür, bazen 10-15 cm büyüklüğünde olabilir. Küçük kistler genellikle belirti vermez. %1-3 oranında kanserleşebilir.
  • Endometrioma (çikolata kisti): Rahim duvarını döşeyen, endometrium olarak adlandırılan ve döl yatağını oluşturan doku, bazen yumurtalıklarda, tüplerde, periton denilen karın zarında, rahimin dış yüzeyi gibi farklı organlarda oluşabilir. Bu hastalık endometriozis olarak adlandırılır ve bu bölgeler, her ay adet kanaması olduğunda kanayarak, kadında ağrıya neden olur. Endometrium dokusu, yumurtalıklarda oluştuğunda kanar, kist (endometrioma) oluşur. Kist içeriği, bekleyen kan olduğu için koyu kırmızımsı, kahverengidir. Çikolataya benzetildiği için halk arasında çikolata kisti olarak bilinir. En sık şikayetler ağrı, adet sancısı, cinsel ilişkide ağrı, gebe kalamama, adet düzensizliğidir. Tedavisi kadının yaşına, şikayetine, gebelik arzusuna göre değişir. Çok büyük olmadığı sürece cerrahi uygulanmaz. Cerrahide kisti çıkarırken, yumurtalıkların sağlıklı dokularına zarar verme riski vardır.
  • Polikistik over sendromu, adında kist geçmesine rağmen bir yumurtalık kisti değildir, yumurtalıklarda çok sayıda follikül (6-10 mm boyutunda) olması, yumurtlamanın düzenli olmaması durumudur.
  • Diğerleri: Yumurtalıklarda seröz kistadenom, musinöz kistadenom, brenner tümörü, clear cell tümör gibi pek çok patolojik tanı ile seyreden iyi huylu tümörler de olabilir.

Yumurtalık Kisti Belirtileri Nelerdir?

Çoğu yumurtalık kisti belirti vermez. Jinekolojik muayene sırasında tespit edilir. En sık görülen belirtiler şunlardır.

  • Kasıklarda, yada tek taraflı kasıkta ağrı
  • Adet düzensizliği, sıklıkla adet gecikmesi, adetlerin ağrılı olması, ara kanamalar
  • Karın alt bölgesinde bası ve dolgunluk hissi. Çok büyük kistlerde ele kitle gelmesi
  • Hormon üreten kistlerde memelerde dolgunluk hissi, memelerde ağrı, tüylenme
  • Gebe kalamama
  • Kist patlamışsa, içe kanamışsa şiddetli ağrı, halsizlik, baygınlık hissi (acilen değerlendirmek gereklidir)
  • Kist olan yumurtalık kendi etrafında dönmüşse (torsiyon) şiddetli ağrı yapar, acilen değerlendirilmelidir. Tedavisi cerrahidir.

Yumurtalık Kisti Tanısı Nasıl Konur?

Yumurtalık  kistlerine rutin bir muayene sırasında  ya da hasta belirtilen şikâyetlerle doktora başvurduğunda yapılan muayene ile tanı konur. Jinekolojik muayenede adneks adı verilen kasık bölgesinde kitle ele gelir. Yumurtalık kistinin yapısına göre ele gelen kitle yumuşak yada sert, ayrıca hareketli yada fikse olarak tanımlanır. Çoğu kez ultrasonografi ile tanı konur. Ancak ultrason görüntülemesi ile yumurtalık kisti türüne karar verilemez ise MR (manyetik rezonans) yada tomografi gibi ileri görüntüleme yöntemlerine başvurulur. Bazı kan testleri istenebilir.

Hangi Kan ve Görüntüleme Testleri Yapılır?

Yumurtalık kistlerinde tanı ve takip için ultrasonografi kullanılır. Vajinal yada pelvik ultrason ile hangi yumurtalıktan kaynaklandığı, kistin yapısı, boyutu ve kan akımı değerlendirilir.

Yumurtalık kistinin kötü huylu olduğu düşünülüyorsa kanda Ca-125 tenilen bir tümör markerı bakılır. Bazı kistler hormon salgılar, hormon testleri gerekli ise istenir.

Yumurtalık Kisti Tedavisi

Basit, fonksiyonel kistlerin çoğu 2 ay içinde kendiliğinden geçer. Kendiliğinden geçmiyor ve büyüyorsa, ultrasonografik olarak şüphe uyandıran görüntüler varsa tedavi cerrahidir. Fonksiyonel kistler adet düzensizliği yapıyorsa doğum kontrol hapları, adeti düzene sokmak için kullanılabilir. Doğum kontrol hapları oluşan bir kisti tedavi etmez. Sık kist olan kadınlarda, yumurtlamayı, dolayısı ile kist oluşumunu engellemek için doğum kontrol hapları kullanılabilir. Fonksiyonel kistler torsiyone (kendi ekseni etrafında dönerek yumurtalığa gelen kan akımının azalması) olursa, rüptür (patlama) olur ve iç kanama tespit edilirse acil cerrahi tedavi uygulanır.

Dermoid kist: Tedavisi cerrahi olarak kistin çıkarılmasıdır. Genellikle iyi huyludur ancak %1-3 olasılıkla kötü huylu olabilir. Dermoid kisti olan kadınlar genç yaş grubunda olduğu için ameliyat yaparken elden geldiğince yumurtalıklar korunmaya çalışılır.

Endometrioma (çikolata kisti): Tedavi şikayetler ve hastanın beklentisi, gebelik isteğine göre planlanır.

  • Bekar, gebelik isteği yok, şikayeti yoksa takip yada büyümesini engellemek için hormonal tedavi (progesteron içeren ilaçlar yada doğum kontrol hapları)
  • Bekar, gebelik isteği yok ama adet sancısı, karın ağrısı var ise ağrı kesiciler yada hormon içeren ilaçların kullanımı
  • Evli, şikayet yok, gebelik istemiyorsa  gebelikten korunmak ve büyümesini engellemek için doğum kontrol hapları önerilir. Ancak yumurtalık rezervi az ise gebelik ertelenmemelidir.
  • Evli, gebelik istemiyor, ancak ağrı şikayeti varsa doğum kontrol hapları kullanımı
  • Evli, gebelik istiyorsa 6 ay korunmasız, yumurtlama döneminde ilişki önerilir. Kendiliğinden gebelik oluşmaz ise, yumurtlama olmuyorsa, gebeliğin oluşması için yardımcı tedavi yöntemlerinin (ilaçlı rahim filmi, aşılama, tüp bebek) uygulanması önerilir.

Tedavide ilaçlar, cerrahi tedavi (kistin çıkarılması), ikisinin kombinasyonu, cerrahi sonrası ilaç tedavisi hastanın yaşı, şikayetleri, gebelik isteği, endometriomanın boyutuna göre uygulanır. İleri yaş, doğurganlığını tamamlamış hastalarda rahim ve yumurtalıkların tamamen alınması  cerrahi tedavide bir seçenektir. Gebelik, endometrioma boyutunu küçültür, doğum sonrası bir süre ağrı şikayetleri azalır. Menopozda yumurtlama olmayacağı için ağrı şikayeti genellikle geçer.

Yumurtalıklarda seröz kistadenom, musinöz kistadenom, brenner tümörü, clear cell tümör gibi pek çok patolojik tanı ile seyreden büyük boyutlara ulaşan kistlerin tedavisi cerrahidir. Bu tanımlamalar zaten kistin çıkarılarak patolojiye gönderilmesi ile yapılır.

Yumurtalık Kistlerinde Ne Zaman Ameliyat Yapılmalı ?

Şu durumlarda kistler ameliyatla çıkarılmalıdır.

  • Kanser şüphesi varsa
  • Takiple geçmiyor, büyüyorsa
  • Kist büyük olup çevre organlara bası yapıyor ve basıya ait bulgular varsa
  • Kendi etrafında dönüp, yumurtalığın kanlanmasını bozuyorsa (torsiyone over kisti)
  • Kist çeperinde yırtılma olmuş, bu çeperden karın içine kanama oluyorsa (over kist rüptürü). Bazen bu yırtılma kendi kendini onarır. Takip edilerek ameliyata karar verilir.
  • Çikolata kistleri çok ağrı yapıyorsa

Pelvik bölgede kitlelerin %90 ı iyi huylu kitlelerdir.İlerleyen yaşla beraber kötü huylu kitle görülme riski artar. 40 yaş altında 100 000 kadından 0.4-8.9 olguda kanser görülürken, 60-80 yaş arasında bu sayı 10 000 de 6 dır. Muayene, ultrasonografi, doppler ultrasonografi, bilgisayarlı tomografi, MR görüntüleme teknikleri ile tanı konulsa da kesin tanı kitlenin çıkarılıp patolojik incelenmesi ile konulur. Üreme organları kanserleri 40-60 yaş arasında sık görüldüğünden, bu yaş grubundaki kadınların yılda bir muayene olmaları çok önemlidir.

Yumurtalık Kisti Ameliyatı Nasıl Yapılır?

Yumurtalık kistleri 2 yöntemle ameliyat edilir. Ameliyatta sadece kist yada kistle beraber kistin bulunduğu yumurtalık tamamen çıkarılır.

  • Laparoskopi (Kapalı Kist Ameliyatı) : Kist küçük ise ve iyi huylu olduğu düşünülüyorsa laporoskopi ile kist çıkarılır. Genç kadınlarda yumurtalık korunarak kist çıkarılır (kistektomi). Menopoza yakın yada menopozda olan kadınlarda kistle beraber yumurtalığın tamamı alınır (ooferektomi).
  • Laparotomi (Açık Yumurtalık Kisti Ameliyatı): Kist çok büyükse veya kanser şüphesi varsa açık ameliyat yapılır. Kadının yaşı ileriyse ve kanser şüphesi varsa rahim ve yumurtalıklar komple çıkarılır (total abdominal histerektomi ve salpingooferektomi).

Ameliyatla çıkarılan kist patolojiye gönderilerek kistin kesin tanısı konulur. Kistin kötü huylu olup olmadığı patolojik inceleme ile kesinleşir.

Kanser şüphesi olan kistler nasıldır?

Yumurtalıkta olan kitlelerin iyi huylu ve kötü huylu olarak kesin  tanısında sıklıkla zorluklar yaşanmaktadır. Kadınlarda yaş ilerledikçe kitlenin kötü huylu olma ihtimali artar. Aşağıdaki faktörler kötü huylu olma riskini gösterir.

  • Yaşın ileri olması, menopoz sonrası olan kistler
  • Ultrasonografide kitlenin kist olarak değil de solid görünümde olması
  • Kistte patolojik kan akımı
  • Kist içeriğinde papiller lezyon, septaların olması
  • Büyük ve yüzeyi düzgün olmayan kistler
  • Muyanede kistin hareketli olmaması (fikse kitleler)
  • Aile hikayesinde meme ve yumurtalık kanseri olması
  • Ca-125, bugüne kadar yumurtalık kanserleri ile en çok ilişkisi olan serum kanser antijenidir. Ca-125 yüksekliği kanserle ilişkisi olabilir. Ancak Ca-125 düzeyi, adet dönemi, gebelik, endometrioma, pelvik enfeksiyonlar, myomlar gibi iyi huylu durumlarda da artış gösterir.

Hangi yumurtalık kistleri tehlikelidir?

Yukarda bahsedilen kistler tehlikeli olabilir.

Yumurtalıklarda kist varsa ne olur?

Çoğu kez bir sorun olmaz. Basit kistler kendiliğinden iyileşir. Ancak yumurtalık ksitleri kanser açısından titizlikle değerlendirilmelidir. Çikolota kisti kısırlıkla ilgili olabilir. Kisti olan kadınlar acil durumlar için bilgilendirilmelidir.

Yumurtalık kistleri nasıl geçer?

Basit kistler genellikle 2 ay içinde kendiliğinden geçer. Yumurtalık kistlerinde iaç tedavisi yoktur. Bazı kistler ameliyatla çıkarılır.

Yumurtalık kistinin iyi huylu olduğu nasıl anlaşılır?

10 cm den küçük, içi sıvı dolu, düzgün kenarlı kistler, çikolata kistleri büyük ihtimalle iyi huyludur. Yumurtalık kistinizi en iyi sizi muayene eden doktorunuz değerlendirir.

Yumurtalıklarda kist olup olmadığı nasıl anlaşılır?

Yumurtalık kistleri ultrason eşilğinde jinekeoljik muayene ile anlaşılır.

Yumurtalık kisti kimlerde görülür?

Yumurtalık kistleri üreme çağında olan tüm kadınlarda görülebilir. Kistlerin çoğu yumurtlama ile ilgilidir. Menopoz sonrası görülmesi çok nadirdir. Adet düzensizliği olan kadınlarda kist olma olasılığı yüksektir.

Bekarlarda yumurtalık kisti olur mu?

Evet olabilir. Yumurtalık kistlerinin cinsel ilişki, evlilik, bekaretle ilişkisi yoktur.

Yumurtalık kisti kendi kendine küçülür mü?

Evet basit kistler çoğu zaman kendi kendine küçülür ve geçer. Genellikle bu süre 2 aydır.

Yumurtalık kisti kaç cm olunca alınır? Yumurtalık kisti kaç cm olunca tehlikelidir?

Yumurtalık kisti 10 cm ve üzerinde ise, kistin patlaması (kist rüptürü), kendi etrafında dönme (torsiyon) riski artar. Büyük kistlerde kanser riski yüksektir. Kist küçülmüyorsa ameliyatla alınması gerekir. Küçük kistlerde de kanama ve torsiyon olabilir.

Yumurtalık kisti gebe kalmaya engel mi?

Basit kistler  gebe kalmayı zorlaştırmaz. Sık kist olan kadınlarda yumurtlama problemleri olabilir. Polikistik over ve çikolata kistleri gebe kalmayı zorlaştırabilir. Bu kadınlar 6 aylık  korunmasız ilişki ile gebe kalamazlarsa değerlendirmek gerekir.

Yumurtalık kisti ameliyatından sonra gebe kalınır mı?

Yumurtalık kist ameliyatı titizlikle yapılmalı, sağlam yumurtalık dokusuna zarar verilmemelidir. Ameliyat doğru teknikle yapılsa da  yumurtalık rezervi zarar görebilir. Bu nedenle ameliyat kararı titizlikle alınmalıdır. Kist ameliyatından sonra gebe kalınabilir. Hatta çikolata kisti ameliyatı sonrası gebe kalmak kolaylaşabilir.

Çikolata kisti nedir?

Rahim duvarını döşeyen, endometrium olarak adlandırılan ve döl yatağını oluşturan doku, bazen yumurtalıklarda, tüplerde, periton denilen karın zarında, rahimin dış yüzeyi gibi farklı organlarda oluşabilir. Bu hastalık endometriozis olarak adlandırılır ve bu bölgeler,her ay adet kanaması olduğunda kanayarak, kadında ağrıya neden olur. Endometrium dokusu, yumurtalıklarda oluştuğunda kanar, kist(endometrioma) oluşur. Kist içeriği, bekleyen kan olduğu için koyu kırmızımsı, kahverengidir. Çikolataya benzetildiği için halk arasında çikolata kisti olarak bilinir.

Yumurtalık kisti kanama ve ağrı yapar mı?

Evet kistler vajinal kanama ve kasık ağrısı yapabilir. Bazen de hiç şikayet olmadan tesadüfen muayenede kist görülebilir.

Yumurtalık kisti patlar mı?

Yumurtalık kisti, kist duvarının yırtılması ile patlayıp kist içinde ki sıvı karın içine dökülür ve şiddetli ağrı yapar. Bu duruma over kist rüptürü denir. Yırtılan bölgede damar varsa iç kanamaya neden olabilir. Bu durum acil ameliyat gerektirebilir. Büyük yumurtalık kistleri gerginlikten yada karın bölgesine darbe olması ile patlamayabilir.

Yumurtalık dönmesi nedir? Kist torsiyonu nedir?

Yumurtalıkların  bir ucu karın yan duvarına içinde damar olan bir bağla bağlıdır. Diğer ucu ise serbest haldedir. Eğer yumurtalık  bu bağ etrafında döner ise kan akımında azalma olur ya da akım tamamen durabilir. Bu durum over torsiyonu olarak adlandırılır. Over torsiyonları daha çok over kisti ile birliktedir. Gebelikte olan over kistlerinde, kısırlık tedavisi gören ve kist olan kadınlarda torsiyon sık görülür. Tedavisi acil olarak ameliyatla dönen yumurtalığın düzeltilmesi ve yumurtalığa kan akımının sağlanmasıdır. Geç ameliyat yapılırsa yumurtalık damardan beslenemediğinden  nekroze olarak  fonksiyonunu kaybeder.

Yumurtalık kisti tekrar eder mi?

Kadınlar ayda bir yumurtlar ve bu döngü menopoza dek devam eder. Yumurtlama olduğu sürece kendiliğinden iyileşse de yumurtlalık kisti tekrar edebilir. Doğum kontrol hapları yumurtlamayı engellediği için, hap kullanan kadınlarda basit yumurtalık kisti görülmez.

Yumurtalık kistinin geçtiği nasıl anlaşılır?

Kiste bağlı ağrı, kanama gibi şikayetlerin geçmesi iyileşmesinin bulgusu olabilir. Ama kistin geçip geçmediği ultrason muayenesi ile anlaşılır.

Yumurtalık Kisti Kansere Döner mi?

Basit kistler kansere  dönmez. Ancak bazı kist çeşitleri yaş ilerledikçe kansere dönebilir. Takip sırasında kist küçülmüyorsa, büyüyorsa veya görüntüsü kansere benzemeye başladıysa ameliyat kararı verilmelidir. Dermoid kistlerde torsiyon riski yüsektir, %1-3 olasılıkla kanser olabilir, ameliyatla çıkarılmalıdır. Çikolata kistleri iyi huylu kistlerdir ama çikolata kisti olanlarda kanser riski az da olsa vardır.

Gebelikte yumurtalık kistinin zararı var mı ?

Gebelikte yumurtalık kisti sık görülür. Bunun nedeni gebeliğin ilk 8 haftasında yumurtalıklarda olan korpus luteumun fonksiyon görmesidir. Gebeliğin ilk haftalarında 3-4 cm çapında kist görülme ihtimali çoktur ve normaldir. Çoğu kist gebeliğin 8-10 haftasında geçer. Geçmeyen basit kistler çoğunlukla takip sırasında sorun oluşturmaz. Nadiren kistte patlama veya torsiyon olabilir ki bu durumlarda gebeliğe zarar vermeden kist ameliyatla alınır.

Over kisti ilaç tedavisi nasıldır?

Yumurtalık kistlerinin ilaç tedavisi yoktur. Ancak adet düzensizliği, ağrı şikayetleri varsa doğum kontrol hapları yada sadece progesteron içeren ilaçlarla şikayetler giderilir.

Yumurtlalık kistinin bitkisel tedavisi var mı?

Bilimsel olarak kanıtlanmış bitkisel tedavi yoktur. Soğan suyunun yumurtalık kistine iyi geldiğine inanılır. Soğan suyu içilsin veya içilmesin basit kistlerin %80 i 2 ay içinde kendiliğinden iyileşir. Soğan suyu içenler bu nedenle iyileştiğini düşünür.

Yumurtalık kisti ameliyatı riskli mi?

Evet her ameliyat gibi yumurtalık kisti ameliyatının da riskleri vardır. Kist alınırken yumurtalığın alınması yada ameliyat sırasında yumurtalık rezervinin zarar görmesi söz konusu olabilir. Ameliyat sırasında yumurtalığa komşu organlara istemeden zarar verilebilir. Bir yumurtalık alınsa da diğer yumurtalık doğurganlığın devamını sağlar. Tek yumurtalıkla kadınlar gebe kalabilir.

Yumurtalık kisti ameliyat kararını  titizlikle almak gerekir.