Rahim (uterus) anomalileri, rahim şekil bozuklukları doğuştan  yada daha sonradan olan nedenlerle kadınlarda  üreme sağlığını etkilemektedir. Çoğu zaman belirti vermeyen bu durum bazen gebe kalamama, tekrarlayan düşükler, adet olamama gibi problemlerle karşımıza çıkar.

rahim anomalileri rahimde sekil bozukluklari

Konjenital Uterin Anomali (rahim anomalisi) Nedir?

Konjenital rahim anomalisi doğuştan rahmin henüz anne karnında iken normal bir şekilde gelişememesi demektir.

Müllerian Anomali Nedir?

Müllerien anomali doğuştan rahim (uterus) anomalisidir. Kadın ve erkekte üreme organları, dış genital organlar ve iç genital organları içerir. İç genital organlar 2 gonad ve dış genital organla bağlantı kuran kanal sisteminden oluşur. Bu kanal sistemi dişilerde mülleriyan (paramezonefrik) kanal, erkeklerde wolffian (mezonefrik kanal) dır. Yani müllerian kanal dişi üreme sistemini geliştirir.

Bu üç bileşen idrar yolu sitemi ve bağırsak sistemi ile yakın ilişkilidir. Müllerian kanal embriojenik hayatta yani kız bebeklerde anne karnında iken, 2 taraflı olarak orta hatta birleşir. Birleşememe yada eksik birleşme nedeni ile, yada birleşme sonrası septumun rezorbe olamaması ile mülleriyan kanal anomalileri yani rahim anomalileri meydana gelir. Normalde iki taraflı birleşmenin tam olmasından sonra iç duvarlarda ince bir duvar, septum oluşur.Kaynaşmadan sonra septum aşağıdan, vajinanın üst kısmından rahime doğru rezorbe olarak kaybolur.

Birleşme ve septum rezorbsiyonundaki eksikliklerin seviyesine göre farklı isimlendirilen rahim anomalileri oluşur. Bazen rahim hiç oluşmaz ve adet kanaması gerçekleşmez (mülleriyan agenezis).

Rahim Anomalileri Neden Oluşur?

Doğuştan rahim anomalilerinin nedeni tam olarak bilinmemektedir. Ailesel geçiş nadirdir. Çevresel faktörler, gebelikte anne adayının dietilstil bestrol (DES) kullanımı rahim anomalilerine neden olabilmektedir. Günümüzde DES kullanılmamaktadır. Rahim anomalisi olan kadınların kromozom analizi normal, 46XX dir.

Myomlar,polipler, adenomiyozis, kürtaj, geçirilmiş uterin cerrahi müdaheler rahim iç duvarında yapışıklıklar yaparak  sonradan rahim şekil bozukluğuna neden olabilmektedir.

Rahim Anomalileri Ne Sıklıkta Görülür?

Bir çoğu belirti vermediğinden tanı konulamaz. Genel olarak tüm kadınların %0. 1-2 sinde, gebe kalamayanların %2-4 ünde, tekrarlayan düşük öyküsü olan kadınların %10-15 inde görülür.

Rahim Anomalileri Belirtileri Nelerdir?

Rahim anomalileri bazen  hiç belirti vermez , muayenede yada doğumda fark edilebilir. Belirtiler şu şekilde sıralanabilir.

  • Gebe kalamama, kısırlık
  • Adet kanaması sırasında yada adet döngü haricinde kasık ağrıları, alt karın bölgesinde ağrılar
  • Düşük, tekrarlayan düşükler
  • Rahim ağzında yetmezlik, servikal yetmezlik
  • Erken doğum 
  • Gebelikte bebeğin anne karnında pozisyon anormalliği (makat geliş, ayak geliş, yan geliş gibi) yaşanması ve sezaryen doğum gerekliliği
  • Plasentanın erken ayrılması
  • Doğumdan sonra bebeğin eşinin (plasentanın) ayrılmasında problemler
  • Adet olamama, adet miktarında azalma
  • Cinsel ilişki ile ilgili problemler. Cinsel ilişki kuramama, cinsel ilişkide zorlanma

Rahim Anomalisi Tanısı Nasıl Konur?

Rahim şekil bozukluklarının tanısı

Doğuştan rahim anomalisi  tanısı konulan kadınlarda üriner sistem anomalisi olma riski yüksek olduğundan üroloji konsultasyonu yapılmalıdır.

Rahim Anomalisi Çeşitleri Nelerdir?

Rahim şekil bozukluklarını  doğumsal yada edinilmiş olarak iki başlık altında incelemek mümkündür.

*Doğumsal (Konjenital) Rahim Şekil Bozuklukları

Doğumsal rahim anomalileri birleşme, kaynaşma ve septum rezorpsiyonunun yerine ve derecelerine göre değişik adlarla ifade edilir.

  • Mülleryan Agenesis/Hipoplazi: Mülleryan kanalların gelişmemesi veya yetersiz gelişmesine mülleryan agenezi veya mülleryan hipoplazi denmektedir. Mülleryan agenezi veya hipoplazi, doğuştan rahim ve/veya vajinanın üst bölümünün gelişmemesi durumudur. Rahim yokluğu en ciddi rahim anomalisidir. Rahim ve vajinanın 2/3 üst kısmı gelişmemiştir. Yeni doğan kız bebeklerin 4500 ünün 1 inde görülür. Dış genital organlar normaldir. Ergenlik döneminde adet olmama ile belirti verir. Sekonder seks karekterleri (meme gelişimi, tüylenme) normaldir. Yumurtalıklar vardır. Tanı ultrason, menyatik rezonans görüntüleme yada laporoskopi ile konur. Cinsel birleşmenin sağlanması için cerrahi olarak vajina yapılabilir. Böbrek anomalileri ile birlikte görülme riski yüksektir.Doğuştan rahmi olmayan kadınların  adet görmesi ve  gebe kalmaları mümkün değildir.
  • Çift Rahim (Uterus Didelfis ): Rahim anomalilerinin %5 ini oluşturur. 2 rahim, 2 rahim ağzı vardır. %75 olasılıkla vajinada da perde bulunur. Düşük oranı %45, erken doğum oranı %38 dir. Rahimlerden birinde tıkanıklık varsa, ilk adet kanaması dışarı akmadığı için şiddetli adet sancıları, pelvik yapışıklık, endometriozis riski olabilir. Gebe kalma ve gebelik sonuçları genelde iyidir, çoğu zaman ameliyata  gerek yoktur. Cerrahi düzeltme gerekir ise Strasman ameliyatı yada bir rahimin tamamen alınması gerekebilir.
  • Çift boynuzlu Rahim (Uterus Bikornus): Rahimin çift boynuzlu görünümü olarak bilinir. Rahim anomalilerin %10 unu oluşturur. Genellikle gebe kakmakta zorluk olmaz. Düşük riski %30, erken doğum riski %20 dir. Rahim ağzı yetmezlik oranı %38 dir. Nadiren düzeltilmesi gerekir. Tekrarlayan gebelik kaybı ve erken doğum öyküsü varsa metroplasti ameliyatı yapılarak, iki rahim tek rahime dönüştürülür. Uterin septumu bikornuat uterustan ayırmanın en kesin yolu laparoskopidir.
  • Tek boynuzlu Rahim (Uterus Unikornus): Rahim tek taraflı mülleriyan kanaldan gelişir. Rahim anomalilerinin %20 sini oluşturur. Sağ tarafta daha sıktır. Düşük riski %50 dir. Karşı tarafta gelişmemiş küçük bir rahim bulunabilir. Küçük rahimde döl yatağı varsa ve küçük rahimin rahim ağzına bağlantısı yosa, adet birikimine bağlı şiddetli adet sancısı, endometriozis olabilir. Bu küçük rahimin cerrahi olarak çıkarılması gerekebilir. Beraberinde böbrek anomali riski %40 dır.
  • T ve Y Şeklinde Rahim: Geçmişte düşük önleyici olarak gebelerde kullanılan DES in , kız bebeklerin rahminde yaptığı değişiklik olarak tanımlanmıştır. Günümüzde bu ilaç kullanılmamakta ama T-Y şeklinde rahim görülmeye devam etmektedir. T-Y Shape (şeklinde) rahim varlığında histeroskopi ile rahimin gebelik için uygun olup olmadığına karar verilir.
  • Rahimde Perde (Uterin Septum): Rahim anomalilerinin %55 ini oluşturur. Orta hatta birleşme sonrası ince duvarın rezorbe olamaması nedeniyle meydana gelir. Halk arasında rahimde perde olarak bilinir. %65 düşüğe, %20 erken doğuma, neden olur. İnfertiliteye, kısırlığa neden olabilir. HSG , ilaçlı rahim filmi ile tanı koyulabilir ancak histeroskopi ile tanı kesinleştirilip septum(perde) kesilerek açılır(Histeroskopik rezeksiyon). Çok kalın veya damar yapısı yoğun septumu olan vakalarda, kan kaybını, ameliyat süresini  sınırlandırmak için iki aşamalı  histeroskopik rezeksiyon gerekli olabilir.
  • Kalp Şeklinde Rahim (Arkuat Uterus): Rahimin önemsiz bir anomalisidir. Rahim kubbesinde hafif bir çökkünlük vardır. Gebe kalmayı etkilemez, gebelikte komplikasyon riskini artırmaz.

 

*Edinilmiş (Sonradan Olan)  Rahim Şekil Bozuklukları

Rahim Anomalileri  Hangi Problemlerle Birlikte Görülür?

Doğuştan olan rahim anomalileri başka doğuştan problemlerle birlikte olabilir.

  • Üriner sistem (börek ve idrar kanalları) anomalileri %20-25 didelfis ve unikornusta sıktır.
  • Sindirim sistemi anomalileri %12
  • Kas iskelet sistemi anomalileri %10-12
  • Kalp göz kulak anomalileri %6
  • Artmış antinükleer antikorlar%7. 5

Rahim Anomalileri Nelere Sebep Olabilir?

Rahim anomalileri adet görememe, adet miktarında azalma, kısırlık, rahim ağzı yetmezliği, düşük ve/veya tekrarlayan düşükler, 2. Üç ay  gebelik kayıpları, erken doğum, anne karnındaki bebekte gelişme geriliği, anne karnındaki bebeğin duruş bozukluklarına  (oblik , yan duruş, makat, ayak gelişi), plasentanın erken ayrılması, plasenta yapışıklıklara neden olabilmektedir. Rahim anomalileri gebelik oluşmasına, gebelik oluşsa da bebeğin büyümesine engel olabilmektedir.

Rahim Muayenesi Nasıl Yapılır?

Rahim muayenesi jinekolojik muayenenin bir parçasıdır. Jinekolojik muayenede kadının dış genital (vulva, vajina) ve iç genital (rahim ağzı, rahim, tüpler ve yumurtalıklar) organları değerlendirilir. Jinekolojik muayene ve ultrasonografi ile üreme organlarının durumu değerlendirilir. Rahim anomalileri ile ilgili şüpheli muayene bulgusu varsa ilaçlı rahim filmi, histeroskopi, MRG (manyetik rezonans görüntüleme)  gibi ek incelemeler gerekli olabilir.

https://www.guzinbasci.com/muayene-nasil-yapilir/

Sağlıklı Bir Rahim Nasıl Olur?

Rahim (uterus)  en uç kısımda serviks adı verilen rahim ağzı ve her iki yanında yumurtalıklara uzanan tüpler bulunan ters armut şeklinde bir  kadın üreme organıdır. Rahmin ters armut şeklinde bir değişiklik olması rahim şekil bozukluğu, rahim anomalisini  göstermektedir.

Rahim Şekil Bozukluğu Nasıl Saptanır?

Jinekolojik muayene, ultrasonografi, ilaçlı rahim filmi, histeroskopi, gerekirse manyetik rezonans görüntüleme (MRG) ve laparoskopi gibi yöntemlerle rahim şekil bozukluğu saptanır.

Rahim Anomalileri Nasıl Tedavi Edilir?

Rahim şekil bozukluğu ve anomalilerinde tedavi yöntemleri konu ile ilgili en sık sorulan sorudur. Rahim şekil bozukluklarında, hastaların şikayetleri, gebe kalamama, gebelik kayıpları, erken doğum varsa cerrahi tedavi gerekli olabilir.

Doğumsal rahim anomalilerinde cerrahi, en çok rahimde perde olan kadınlarda uygulanmaktadır. Uterin septum yani rahimde perde histeroskopi ile rezeke edilerek açılır. Perdenin açılması yani rahim boşluğunun bir bebeği taşıyacak duruma getirilmesi  bazen tek cerrahi ile mümkün olmayabilir.

Rahim anomalilerinde gereksiz cerrahi müdaheleler rahim duvarında yapışıklığa neden olarak edinsel rahim şekil bozukluğuna neden olabilir. Bu nedenle T-Y şeklinde rahim anomalilerine cerrahi girişim ancak gebe kalamayan, tekrarlayan düşüğü olan kadınlara yapılmalıdır.

Edinilmiş rahim şekil bozuklarına neden olan myom, adenomyozis, polip veya rahim içi yapışıklık durumlarında da, hastanın şikayetleri ve bu yapısal bozuklukların etkisine göre cerrahi müdahale düşünülebilir.

Rahim şekil bozukluklarının ilaç tedavisi yoktur. Sadece rahim ağzı yetmezliği, erken doğum tehdidi durumlarında progesteron hormon desteği ilaç tedavisi olarak uygulanmaktadır.

Rahim Şekil Bozukluğu Adet Düzensizliği Yapar mı?

Rahim şekil bozukluklarının çoğu adet düzensizliği yapmaz. Ancak doğuştan rahim yokluğunda  hiç adet kanaması olmaz. Rahim var ama vajina çıkışı, kızlık zarı kapalı ise rahim olsa da adet kanaması ajina ve rahimde birikir, dışarıya kan akışı gerçekleşmez ve adet kanaması olmaz.

Bu durumda adet zamanlarında kan akışı olmadığı için şiddetli ağrılar olur. Diğer rahim şekil bozuklukları genellikle adet döngülerini etkilemez veya gebelik oluşana kadar herhangi bir bulgu vermeyebilir. Rahim şekil bozuklukları gebeliği zorlaştırdığı gibi, bazı durumlarda düşüklere, erken doğuma  yol açabilir.

Rahim Şekil Bozukluğu Gebeliğe Engel Olur mu?

Her rahim şekil bozukluğu  gebe kalmaya engel değildir. Çoğu gebede anomali sezaryan doğum sırasında farkedilir. Bazı rahim anomalileri gebe kalmaya engel olabilmektedir. Uterin septum, T-Y şeklinde rahim, rahim içi yapışıklıklar, rahim içine uzanan myomlar gebe kalmayı zorlaştırmaktadır. Doğuştan rahim yokluğu  yani mülleryan agenezis vakalarında  gebelik mümkün değildir.

Rahim Şekil Bozukluğu Ağrı Yapar mı?

Rahim şekil bozuklukları genellikle ağrıya neden olmaz. Vajina çıkışının kapalı olmasına neden olan  anomali olan imperfore himen yani kapalı kızlık zarı,  adet zamanlarında şiddetli ağrılara, endometriozise neden olur.  İmperfero, kapalı himen cerrahi olarak açılmalı ve adet kan akışı sağlanmalıdır. Adenomiyozisi olan kadınlar adet dönemini ağrılı geçirirler.

Rahim Anomalileri Tedavi Edilmezse Ne Olur?

İleri derece rahim şekil bozuklukları, rahim anomalileri özellikle kısırlık, düşük gibi problemlere yol açıyorsa tedavi edilmemesi halinde gebe kalmada zorluk, tekrarlayan düşükler ve uzun süreli adet görememe durumları olabilir. Çoğu rahim şekil bozukluğu tedavi gerektirmez.

Rahim Anomalilerinde Bilinmesi Gerekenler:

Sonuç Olarak:

Rahim anomalilerinin pek çoğunu sezaryen yaparken yada rutin muayenelerde tesadüfen görüyoruz. Pek çok rahim anomalisi olan kadın gebe kalabiliyor ve gebelikte sorun yaşamayabiliyor. Ancak gebelik öncesi tanı konulduğunda, varsa uygun tedavi planının yapılması, gebe kalmayı kolaylaştırdığı gibi, gebelikte ortaya çıkan riskleri de azaltabilir.

  • Anomalilerin çoğu ultrason ve HSG (ilaçlı rahim filmi) ile tespit edilebilir. Kesin tanı için MRG gerekli olabilir. Histeroskopi ve laporoskopi hem tanı hem cerrahi tedavi gerektiren hastalarda kullanılmalıdır.
  • Unikornus rahimde gelişmemiş küçük rahim, ağrı, endometriozis ve dış gebelik riskindeki artış nedeni ile cerrahi olarak çıkarılmalıdır.
  • Didelfis uterusta gebelik, zamanına kadar ulaşabilir. Cerrahi belki gerekli olacaktır.
  • Bikornus rahimde cerrahi nadiren gereklidir.
  • Rahimde septum (rahimde Perde) çoğu kez histeroskopi ile düzeltilmesi gereken bir rahim anomalisidir.
  • Vajinal septumların çoğu cinsel ilşkide ağrı ve zorlanmaya neden olduğundan cerrahi girişim gerektirir.
  • T-Y şeklinde rahimde cerrahi tedavi tartışmalıdır.
  • Rahim anomalilerinde, doğuştan böbrekler ve toplayıcı kanal anomali riskindeki artış nedeniyle ürolojik değerlendirme önemlidir.

*** Gebelik planlayan tüm anne adayları öncesinde jinekolojik muayene olunuz. Gebe kalamayan infertil kadınlar, rahim filmi çektirmeyi ihmal etmeyiniz.