Doğum kontrol hapları kombine(estrojen ve progesteron içeren)doğum kontrol hapları ve minihap, minipil(sadece progesteron içeren) şeklinde 2 gruptadır.
Kombine Doğum kontrol Hapları
Kombine doğum kontrol hapları oral kontraseptifler(OKS) olarak bilinir.Estrojen ve progesteron hormonu içerir.Yumurtlamayı engeller, rahim ağzındaki sıvının kalınlığını değiştirerek spermin geçişini önler, rahmin iç tabakasını etkileyerek gebeliğin o bölgede oluşmasını engeller. Düzenli alınması yani her gün aynı saatte alınması gerekmektedir.
Aksi takdirde istenmeyen etkilerle karşılaşılabilir(ara kanaması, korunmanın olmaması gibi). Etkinliği yüksektir. Hatta rahim ve yumurtalık kanserine karşı korur, adet ağrılarını azaltır, adetleri düzenler, kansızlığı azaltır, sivilceyi azaltır, memedeki iyi huylu kistleri küçültür.
Kombine Doğum kontrol Hapları
Kombine doğum kontrol hapları oral kontraseptifler(OKS) olarak bilinir.Estrojen ve progesteron hormonu içerir.Yumurtlamayı engeller, rahim ağzındaki sıvının kalınlığını değiştirerek spermin geçişini önler, rahmin iç tabakasını etkileyerek gebeliğin o bölgede oluşmasını engeller. Düzenli alınması yani her gün aynı saatte alınması gerekmektedir. Aksi takdirde istenmeyen etkilerle karşılaşılabilir(ara kanaması, korunmanın olmaması gibi). Etkinliği yüksektir. Hatta rahim ve yumurtalık kanserine karşı korur, adet ağrılarını azaltır, adetleri düzenler, kansızlığı azaltır, sivilceyi azaltır, memedeki iyi huylu kistleri küçültür.
Hangi durumlarda kesinlikle doğum kontrol hapları kullanılmamalıdır?
- Emzirenlerde 6 hafta, emzirmeyenlerde 3 hafta
- 35 yaş üzerinde günde en az 15 adet sigara içilmesi
- Yüksek tansiyon
- Emboli(pıhtı atma) öyküsü
- Kalp hastalığı
- Auralı migren
- 20 yıldır devam eden diabet(şeker hastalığı)
- Ağır siroz
- Aktif meme kanseri
- Karaciğer tümörü
- Uzun süre hareketsizliğe neden olacak cerrahi işlemler
- Trombofili(genetik yada sonradan olan)
Kısmen doğum kontrol hapı kullanılmaması gereken durumlar
- 35 yaş üzerinde 15 den az sigara içilmesi
- Kontrol altında yüksek tansiyon
- 35 yaş üzerinde aurasız migren
- Hafif siroz
- Epilepsi ilaçları ve bazı antibiotiklerin kullanımı(OKS nin etkinliğini azaltır)
- 1.derece akrabalarda 45 yaşından önce gelişen tromboz, emboli öyküsü
Kombine doğum kontrol haplarının 40 yaşından sonra kullanımı
Sağlıklı ve risk faktörü bulunmayan 40 yaş ve üzeri kadınlar kombine doğum kontrol hapı kullanabilirler.Bu haplar menopoz öncesi semptomların varlığında ek yarar sağlar.Bu yaş grubunda mümkün olduğunca düşük doz estrojen içeren ilaçlar kullanılmalıdır.İlaç kullanmadan önce tam bir değerlendirme, muayene ve rahim ağzı kanseri tarama testi smear yapılmalıdır.Meme kanseri taraması için mamografi çekilerek memenin de değerlendirilmesi önemlidir.
Kombine doğum kontrol haplarının yan etkileri
- Ara kanama, lekelenme zamanla azalır.Hapı değiştirmek yerine bu yan etkinin geçici olduğunu anlatmak tercih edilmelidir.Ara kanamalar 3 aydan uzun sürer yada sonradan ortaya çıkarsa diğer kanama nedenleri araştırılmalıdır.Özellikle klamidya enfeksiyonu yönünden değerlendirmek önemlidir.Ara kanama sigara ile ilişkili olabilir.Sigaranın kesilmesi önemlidir.
- Adet olmaması %2-3 oranında görülür ve tehlikeli bir durum değildir.Ancak gebelik olasılığını ekarte etmek gerekir.Ara verilerek kullanılan haplarda kadın ara vermeyi unutmuş olabilir.Gebelik tespit edilirse ilaç kullanımı hemen kesilmelidir.Doğum kontrol hapı kullanarak gebe kalanlarda doğum defekti riskinin artmayacağı anlatılmalıdır.
- Memelerde hassasiyet, genellikle birkaç ay içinde azalarak kaybolur.Kafein alımının azaltılması, estrojen dozunun azaltılması yarar sağlar.
- Bulantı zamanla azalır.Haplar yemeklerde yada yatarken alınırsa bulantı az hissedilir.
- Ciltte lekelenme güneşten kaynaklanır.Güneşe çıkmadan güneşten koruyucu faktörlü krem kullanılması önerilir.
KOMBİNE DOĞUM KONTROL HAPLARI NASIL KULLANILIR?
- Adetin ilk 3 gününde tercihen 1. gün başlanmalıdır.Böylece ilk aydan itibaren korunma sağlanmış olur.Gece yatmadan yada akşam yemeği ile birlikte alınmalıdır.
- Unutulduğunda yapılması gerekenler için doktorunuz ile iletişime geçmeniz önemlidir.
- 28 tabletlik haplar, ara verilmeden kullanılır.
- 21 tabletlik haplara 7 gün ara verilmelidir.7 günlük arada da koruyuculuk devam eder.
- Bırakıldıktan sonra doğurganlık olumsuz etkilenmez.
- Dinlenme aralıklarına gerek yoktur.Örneğin 1 yıldır kullanıyorum, 3 ay ara vereyim gibi…
Yalnız progesteron hormonu içeren ilaçlar (Minipil, Minihap)
- Progesteron içeren oral kontraseptifler(POP) olarak bilinir.Estrojen içermez.İçerdikleri progesteron hormonu kombine haplardan daha az dozdadır.Günün aynı saatinde alınması çok önemlidir.Dikkat edilmezse koruyucuğu azalır.Yumurtlamayı %50 engeller.Temel etki mekanizması rahim ağzındaki salgıyı kalınlaştırarak sperm canlılığını ve geçişini engellemesidir.
- En önemli özelliği emziren kadınlarda da kullanılabiliyor olmasıdır. Doğumdan 6 hafta sonra başlanır.Etkinliği yüksektir. Ara kanama yapması istenmeyen bir durumdur.
- Hipertansiyonu olanlar, kombine hapları yan etkileri nedeniyle kullanamayanlar, 35 yaş üzeri sigara içenler kullanabilir.
- Hap bırakıldıktan sonra doğurganlık geri döner.
- Adet kanamasını, adet sancısını azaltıcı etkisi vardır.
Yan Etkileri
- Ektopik(dış gebelik):
- Minihap kullanımı ektopik gebelik riskinde artış yapmaz ama minihapla birlikte gebelik olursa dış gebelik olma olasılığı yüksektir.
- Düzensiz kanama:
- En sık bırakma nedeni ara kanamalardır.Az sayıda kadında fazla kanama olabilir.Kanama düzensizliğinin nedeni yumurtlama fonksiyonlarının tümüyle baskılanmamış olmasıdır.
- Yumurtalık kistleri:
- Genellikle kendiliğinden geçer.
- Hormonal yan etkiler:
- Baş ağrısı, akne, memelerde hassasiyet nadirdir.
- Minihaplar önemli bir sağlık riski taşımazlar.
- Günün aynı saatinde alınmalıdırlar.
- Emboli riskini artırmazlar
- Meme kanseri riskinde artışa neden olmazlar
- 3 saatten uzun unutulmamalıdır
- Doğum sonrası 6. haftada yada adetin ilk 3 gününde başlanmalıdır.28 tablet içeren haplar ara verilmeden kullanılmalıdır.