Ultrasonografi cihazları sayesinde anne rahminde bebekleri çok detaylı olarak değerlendirmekte, gebeliğin belirli haftalarında yaptığımız ultrasografik incelemeler ile hem bebek hem de anne sağlığı için önemli veriler elde edebilmekteyiz.
Anne baba adayının en büyük arzusu bebeklerini sağlıkla kucaklamalarıdır. Bu amaçla hem bebek hem anne sağlığı için düzenli takip ve ulstrasonografik değerlendirme çok önemlidir.
Bebekte Bağırsak Parlaklığı ( hiperekojen bağırsak ) Nedir?
Ekojenite ultrasonda dokuların ses dalgalarını yansıtma özelliğini tanımlar. Ses yankısının fazla olduğu dokular ultrasonda ekojen yada hiperekojen olarak beyaz görünürler (kemikler,safra taşı, böbrek taşı gibi). Ses dalga yankısının (ekonun) az olduğu yapılar örneğin sıvılar hipoekojen yani siyah görülürler (örneğin gebelik kesesi, yumurtalığın basit kistleri gibi).
Anne rahminde bebekler gebeliğin 18-22 haftaları arasında ayrıntılı olarak ultrasonografi ile değerlendirilir. Bu değerlendirme beebeğin büyümesi, gelişimi, tüm organları (bağırsakları da dahil) , amnion mayisi, plasenta yapısı ve yerleşimi ile doppler kan akımlarının incelenmesini içerir. Ultrasonografi bebeğin bağırsak değerlendirilmesinde sınırlıbir etkiye sahiptir ve pek çok konuda fikir vermesine rağmen ultrasonografi ile kesin tanı koymak oldukça zordur.
İlk 12 haftadan sonra, ultrasonografi ile anne karnındaki bebeğin (fetus) karın bölgesinde parlak beyaz görünüm hiperekojen bağırsak olarak adlandırılır. Ekojenitenin derecesi grade 1,2,3 olarak adlandırılır. Bağırsak kemik gibi beyaz ise grade 2, daha parlak ise grade 3 dür. Gebelerin yaklaşık % 1inde normal olarak görülmektedir.
Hiperekojen Barsak Nedenleri Nelerdir?
Hiperekojen bağırsak görünümü normal olabildiği gibi, başka hastalıkların da bulgusu olabilir. Bu nedenle hiperekojen bağırsak görülen gebelerde, fetüsün ayrıntılı incelenmesi, tarama testleri, gerekirse amniosentez, enfeksiyon testleri vs yapılması önemlidir. Bağırsağında parlaklık olan bebeklerin % 50-80 i normaldir. Eşlik eden ek bir hastalık bulunamamışsa takiple kaybolduğu izlenir. Grade 2 yada grade 3 olan vakalarda ek anomali riski yüksektir.
Hiperekojen bağırsağın birlikte olabileceği durumlar:
- Down sendromu ve diğer kromozomal hastalıklar bağırsak hareketlerinde azalma ve su geri emiliminde artmaya neden olarak hiperekojen bağırsağa yol açabilir. Hiperekojen bağırsağı olan bebeklerde kromozom anomali görülme sıklığı %3-25’dir.
- Kistik fibrozis pankreatik enzim salınımındaki anormalliklere neden olarak fetüsün bağırsak hareketlerini yavaşlatır ve hiperekojenik bağırsağa neden olur. Hiperekojen bağırsağı olan bebeklerin %3-7’sinde kistik fibrozis görülebilmektedir.
- Toksoplazma, sitomegalovirus (CMV) gibi enfeksiyon hastalıkları direkt bağırsakta hasar yaparak hiperekojenik bağırsağa yol açmaktadır.
- Bağırsakta tıkanıklık gibi sindirim sistem anomalileri bağırsak parlaklığında artışa neden olabilir. Hiperekojen barsak yanında bağırsak segmenti genişlemesi varsa altta yatan neden büyük olasılıkla sindirim sistemi anomalisidir (safra kanal atrezisi, bağırsak atrezisi, anal atrezi, gatroşizis, hirschsprung hastalığı).
- Amnion sıvısında kanama ve bebeğin bu amnion sıvısını yutması ile hiperekojen bağırsak görünümü olabilir. Bu durum geçicidir.
Bebekte Bağırsak Parlaklığı Belirtileri
Bebekte bağırsak parlaklığının bir belirtisi yoktur. Anne adayı bebeğinin bağırsağında parlaklık olduğundan şüphelenemez, anlayamaz.
Bebekte Bağırsak Parlaklığı Nasıl Teşhis Edilir?
Ultrason yüksek frekanslı ses dalgaları ile iç organların görüntülenmesini sağlar. Gebeliğin 12 haftasından sonra genellikle 18-22 hafta arası ayrıntılı ultrason değerlendirmesi sırasında teşhis edilir. Normalde bağırsaklar mat bir görüntü oluşturur ve parlaklık düzeyi düşüktür. Bağırsaklar parlak, beyaz, ekojen bir görünümde ise hiperekojen bağırsak olduğu anlaşılır. Ekojenitenin derecesi grade 1,2,3 olarak adlandırılır. Derece 1 hafif , derece 2 orta derece , derece 3 ileri derece hiperekojen bağırsaktır (kemik gibi ve kemikten parlak). Önemli olan hiperekojen barsak görünümünün neden olduğuna tanı koymaktır. Bu amaçla enfeksiyon testleri, anne kanında fetal DNA testi yada amniosentez yapılabilir.
Gebeliğin son 3 ayında fetüsün mekonyumu oluştuğu için hiperekojenik bağırsak beklenen normal bir bulgudur.
Bağırsak parlaklığı gebeliğin ikinci 3 ayında değerlendirilen bir durumdur.
Bebeğin Bağırsağında Parlaklık Olması Ne Anlama Geliyor?
Bebekte sadece bağırsak parlaklığı var ve ek olarak yapısal, genetik anomali yoksa bir problem yok demektir. Kanaması olan gebelerde kan ve kan ürünleri içeren sıvıyı yutan bebeğin bağırsakları parlak görünebilir, bu durum geçicidir. Bağırsak parlaklığı bağırsak lümeninde genişleme, ultrasonografik olarak ek problemler, kromozom testlerinde anormalliklerin varlığı bebeğin hasta olduğunu gösterir.
Bağırsak Parlaklığı Tehlikeli mi?
Bağırsak parlaklığı bebeğe zarar veren bir durum değildir. Her zaman bir anormalliği göstermez ve kendiliğinden geçebilir.
Ancak hiperekojen bağırsak down sendromu ve diğer kromozomal hastalıklar, kistik fibrozis, toksoplazma, sitomegalovirus (CMV) gibi enfeksiyon hastalıkları, bağırsakta tıkanıklık gibi sindirim sistem anomalileri gibi bazı tehlikeli durumların habercisi olabilir. Kemik ekojenitesi ve daha parlak görünümler dikkate alınmalıdır. Ultrasonografik olarak bebek ek anomaliler açısından dikkatlice değerlendirilmelidir.
Bebeklerde Bağırsak Parlaklığı Nasıl Takip Edilir?
Bağırsak parlaklığının tanısı ve takibi ultrasonografi ile yapılır. 18-22 hafta arasında bebeğin tüm organları yüksek frekanslı ses dalgaları ile görüntü veren ultrasonografi ile değerlendirilir. Trizomi tarama ve tanı testleri, enfeksiyon testleri, anne yaşı, kanamaya dair gebelik öyküsü detaylı olarak gözden geçirilir. Ek bir problem yok ise bağırsak parlaklığı normal olarak kabul edilir. Fetüs kanlı amnion sıvısını yutmuşsa 15-20 gün sonraki kontrolde hiperekojen bağırsak görünümünün geçtiği görülecektir.
Down Sendromu İle Ekojen Bağırsak Arasında Bağlantı Varmı?
Fetüsün bağırsaklarında parlaklık olması yanında kalp anomalisi, sindirim sisteminde yapısal anomali, kısa kol ve bacak kemikleri gibi ek ultrason bulguları kromozom anomalisi görülme riskini arttırır. Bağırsak parlaklığı olan bebeklerde en sık görülen kromozom anomalisi trizomi 21 yani down sendromudur. Bağırsak parlaklığı down sendromu yanı sıra 45X, trizomi 13, trizomi 18, triploidi, 47XYY gibi kromozom anomalilerinin de habercisidir. Kromozom hastalığı olan fetüslerde bağırsak hareketlerinde azalma ve su geri emiliminde artma hiperekojen bağırsağa neden olur. Bağırsak parlaklığı olan bebeklerde kromozom anomalisi görülme sıklığı % 3-25’dir.
Gebelikte Bağırsak Parlaklığı Ne Zaman Geçer?
Normal bebeklerde, yani ek bir problemi olmayan bebeklerde birkaç hafta içinde bağırsaktaki parlaklık kendiliğinden geçer. Eğer bebekte bağırsak parlaklığı ile beraber başka anomali varsa, nedenleri araştırılır. Gebeliğin son 3 ayında bebeğin mekonyumu oluştuğu için hiperekojenik bağırsak beklenen normal bir bulgudur.
Bebekte Bağırsak Parlaklığı Tedavisi Nasıl Yapılır?
Bebekte bağırsak parlaklığı bir hastalık değil bir bulgu olduğu için tedavisi yoktur. Bağırsak parlaklığına ek bir sorun yoksa yani normal ise görünüm kendiliğinden geçecektir. Bazı sindirim sitemi hastalıkları bebek doğunca ameliyat gerektirir. Amniosentez ile kromozom hastalığı tanısı konmuş gebelikler ailenin isteği ve onayı ile sonlandırılabilir. Sitomegalovirus ve toksoplazma enfeksiyon testleri rutin olarak gebeliğin ilk haftalarında yapılmakta ve enfeksiyon varlığında gereken tedavi uygulanmaktadır. Bu nedenle tüm anne adaylarının gebeliğin başlangıcında doktorlarının önerdiği testleri yaptırması önemlidir.
Kistik fibrozis hastalığı yeni doğan bebeklerde topuk kanı alınarak taranmaktadır. Topuk kanı alınarak ülkemizde tüm yeni doğanlarda kistik fibrozis yanında doğumsal hipotroidi, SMA (spinal muskuler atrofi, biyotinidaz enzim eksikliği, konjenital adrenal hiperplazi ve fenilketonüri hastalıkları taranmaktadır.
