Hamilelikte Mide Bulantısı
Bir kadının hayatında en güzel, en beklenen zaman dilimi olan hamilelikte, bulantı ve kusmaları pek çok anne adayında görüyoruz. Bulantı kusma olması toplumumuzda hemen akla hamileliği getiriyor. Yada filmlerde, dizilerde bulantı kusması olanlar mutlaka hamile olarak algılanıyor ama bulantı kusma, erken hamileliğin bir belirtisi olabilmekle beraber, bir kadının hamile olduğunu kesin olarak göstermez.
Tüm hamilelerin %50-90’nında bulantı kusma görüyoruz ancak hastaneye yatış gerektiren kusmalar % 0. 5-2 oranında görülür. Genellikle son adet tarihinden sonra 5-6. haftalarda görülmeye başlar. 8-10 haftalarda pik yapar, daha sonra azalarak, 14 haftadan sonra genellikle tamamen geçer. Nadiren tüm hamilelik boyunca devam edebilir. Bilimsel olarak emezis gravidarum, şiddetli ise hiperemezis gravidarum olarak adlandırılır. Şikayetler daha çok sabahları olduğu için sabah hastalığı olarak da adlandırılır.
Hamilelikte bulantı ve kusma neden olur?
Nedeni tam olarak bilinmiyor. Ancak metabolik bozukluk, hormonal etkenler, daha önceki hamilelikte bulantı, kusma olması, aile öyküsü, çoğul gebelikler, migren öyküsü, doğum kontrol hapı kullanıldığında bulantı kusması olanlarda, bulimia, anoreksia öyküsü, troid bezi hastalıkları hamilelikte bulantı kusma riskini artırmaktadır.
Kız bebek taşıyan annelerde biraz daha sık görülür. Helikobakteri pilori, gastrit ve mide ülseri olan kadınlar da risk altındadır. Hamilelerin aile ve ev ortamında yaşadığı psikolojik çatışmalar, bulantı kusmayla kendini gösteren bir protesto eylemine dönüşebilir. Ev ortamından ayrılınca semptomların gerilemesi, hipnoz ve antidepresiflerden fayda görülmesi temelinde psikolojik faktörlerin olduğunu da göstermektedir.
Genç hamilelerde ve kentlerde yaşayanlarda ve de sabah saatlerinde daha sık görülmektedir.
Kokuya duyarlı hamilelerde sıklıkla olur. Özellikle yemek kokuları, petrol ürünleri, sigara, parfümler çok rahatsız eder.
Hamilelikte bulantı kusma belirtileri
Belirtiler adı üzerinde bulantı ve kusma olmasıdır. Genellikle gebeliğin 5-6 haftasında başlar, 8-10 haftada artar, 12 haftadan sonra azalarak kesilir. Nadiren hamilelik boyunca devam eder. Şikayetler genellikle sabahlarıdır. Bazı hamilelerde gün sonunda, bazılarında gün boyu olabilir.
Yemek, parfüm sigara, bazen eşin kokusu bile rahatsız edici olabilir. Bazı hamilelerde sadece bulantı, bazılarında bulantı ve kusma, bazılarında da bulantı ve öğürme vardır. Yemek kokusu bulantı ve kusmayı tetiklediğinden yemekten kaçınma, iştahsızlık söz konusu olabilir. Kilo kaybı olabildiği gibi, bulantıyı bastırması için gereğinden fazla tüketilen gıdalar kilo alımına neden olabilir.
Halsizlik, yorgunluk, uykuya eğilim, baş ağrısı, çarpıntı, tükrük salgısında artış, ağız kokusu olabilir.
Yaşam kalitesinde azalma, iş ve sosyal hayatta olumsuz ilişkilere neden olup, depresif duygu durumu yaratabilir.
Bulantı ve öğürmelerin şiddeti ile yemek borusu ve midenin birleştiği yerde küçük yırtılmalar, kanlı kusmuğa neden olabilir.
Şiddetli olup tedavi edilmeyen hamilelerde ciddi sıvı kaybı, böbrek yetmezliği ve vitamin eksiliğinden dolayı nörolojik sekeller hatta ölüm gerçekleşebilir.
Hamilelikte bulantı kusma tanısında dikkat edilmesi gerekenler
Hamileliğin ilk haftalarında olan bulantı kusmalar her zaman hamileliğe özgü olmayabilir. Mide, bağırsak, safra kesesi, troid bezi hastalıkları, apandisit, idrar yolu hastalıkları akılda tutulmalıdır. Ayrıntılı öykü ve fizik muayene, kan basıncı ölçümü, ultrason, kan ve idrar tahlilleri ile tanı konulmalıdır. Tam idrar tetkikinde keton ve aseton varlığı vücutun sıvı ihtiyacını gösterir. Kan biokimyası, (kan şekeri, karaciğer ve böbrek fonksiyon testleri ve elektrolitleri içeren) troid fonksiyon testleri, tam kan sayımı, idrar kültürü yapılması gereken diğer testlerdir. Ultrason muayenesi ikiz veya çoğul gebelikler hakkında bilgi verir. Gebelik öncesi kilonun %5 inden daha fazla kayıp ve idrarda keton görülmesi tanı koydurur.
Hamilelikte bulantı kusmanın anne adayına olan etkisi
- Hafif bulantı kusmalarda kilo kaybı, sıvı eksikliği, kas güçsüzlüğü, yorgunluk, halsizlik, baş ağrısı, psikolojik değişiklikler görülebilir.
- Şiddetli bulantı kusmalarda Wernike ensefalopatisi (vitamin B1 eksikliğine bağlı olarak bilinç bulanıklığı, anormal göz bulguları, çift görme ile seyreder), böbrek ve karaciğer yetmezliği, vitamin B 12 eksikliğine bağlı tüm vücutta batma hissi(periferik nöropati) görülebilir.
Hamilelikte bulantı kusmanın bebeğe olan etkileri
Erken dönemde bulantı kusma yaşayan hamileler, hele de kilo kaybetmişse bir şey yiyemediği için bebeğinin etkileneceği kaygısı yaşarlar. Bulantı kusma yaşayan hamilelerin bebeklerinde, bu durumun etkileri tartışmalıdır. Yapılan bazı çalışmalar, aşırı kusma ve beslenme yetersizliği olan hamilelerin bebeklerinde düşük doğum ağırlığı, erken doğum, kanama gibi risklerin arttığını gösterse de, bazı çalışmalar bunu desteklememiştir. İlk 3 ay içinde bebeğin gelişimini, yumurtalıklardan salgılanan hormonlar desteklediğinden, bebeklerin etkilenme riski yok denecek kadar azdır.
Hamilelikte bulantı kusmanın tedavisi
Yapılması tavsiye edilenler
- Karbonhidrat ve protein ağırlıklı beslenme önerilir. Beslenme az porsiyonlarla ve sık aralıklarda olmalı, yağlı ve baharatlı yiyeceklerden uzak durmalıdır. Su ve sıvı alımı bulantıyı artırdığından, yemeklerle değil yemek aralarında sıvı tüketilmelidir. Sabah şikayetler fazla olduğundan, yataktan kalkmadan tuzlu kraker yemek, yatakta dinlenmek iyi gelir.
- Hafif tuzlu tavuk suyu çorba, şehriye çorbası, tuzlu krakerler, leblebi, ayva, yağsız peynirle yapılmış tost, zeytin rahat tüketilebilir. Yumurta ve süt tüketimi bulantı kusmayı artırabilir, ısrar edilmemelidir. Yemeklerden sonra dişleri fırçalamak, tükürüğü yutmamak bulantıyı hafifletir.
- Parfüm, yiyecek, koku, sigara, sıcak, gürültü gibi bulantı kusmayı tetikleyici şeylerden kaçınılmalıdır.
- Soğuk gıdalar, sıcaklardan daha rahat tolere edilir.
- Hamilenin farklı bir evde kalması, mekan değişikliği, psikolojik destek rahatlamasını sağlar.
- Demir ilaçları bulantı kusmayı artırabilir. Gerekli görülmedikçe ilk 3 ay kullanılmamalıdır.
İlaç tedavisi
- Bulantı azaltıcı ilaçlar
- Mide ilaçları
- Vitaminler(özellikle B6 vitamininin bulantı azaltıcı etkisi vardır)
Alınan önlemlerle rahatlamayan hamileler doktorlarının reçete ettiği ilaçları kullanabilirler. Bu ilaçların bebek için olumsuz etkisi bildirilmemiştir. Kullanılan ilaçlar çok çeşitlidir ancak bulantı kusmayı önlemedeki etkileri kanıta dayalı olarak ortaya konulamamıştır. Hamilelikte bulantı kusmanın kontrolünde ilaç kullanımı, anne adayı ancak yeterli sıvı alamıyorsa, beslenemiyorsa, aşırı kilo kaybı(bu dönemde verilen 3-4 kilo önemli değildir) varsa önerilmektedir. Bu ilaçlar ağızdan alınan tabletler yada kalçadan vurulan iğneler şeklinde olabilir. Hala rahatlama olmazsa, hastaneye yatırarak damardan sıvı ve ilaç verilebilir. Tüm hamilelerin % 50-70’i gibi büyük bir bölümünde, değişik şiddette de olsa bulantı-kusma, görülüyor olsa da hangi hastaya yatarak tedavi verilmesi gerektiğini gösteren kesin kriterler bulunmamaktadır. Fizik muayenede sıvı kaybı bulguları, idrarda keton çıkması, aşırı kilo kaybı kriter olarak kabul edilebilir.
*** Hamileliğin erken dönemlerinde bu sorunu yaşayan ve kilo kaybeden anne adaylarımız, biliyorum ki bebeğinizin bundan etkilenmesinden endişe ediyorsunuz. Kilo kaybınız aşırı değilse, ciddi anlamda sıvı, elektrolit kaybınız yoksa bebeğinizin etkilenme olasılığı çok düşüktür.
Genel olarak hamilelikte bulantı kusma olması, hamileliğin yolunda gittiğinin göstergesi olarak kabul edilir. Bulantı kusma şikayetinin hafif olması yada olmaması da bir şeylerin ters gittiği anlamına gelmez. Her anne adayının sağlıkla bebeğini kucaklamalarını dilerim.
